Mustafa Kemal Atatürk, 28 Ekim 1923’te Çankaya Köşkü’nde, silah arkadaşları ve milletvekillerinin bulunduğu bir yemekte, “Efendiler, yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz” sözüyle imparatorluktan ‘egemenliğin kayıtsız şartsız milletin’ olduğu yönetim şekline geçileceğini duyurdu. Bir gün sonra, 29 Ekim günü önce dediği gibi Cumhuriyet kuruldu. Atatürk, ülkenin ilk cumhurbaşkanı seçildi.

      Ankara Kalesi’nden 100 pare top atışı yapıldı. Atatürk’ün “Benim en büyük eserim” dediği Cumhuriyet’in kuruluşunun bugün 100. yılını kutluyoruz, 

      Tüm engellemelere, yaşanan onca zorluklara karşın bugün “100. yılını kutlayan Cumhuriyetimiz”, zengin tarihi, geleceğe güvenle bakan demokratik yapısı ile hızla gelişmesine devam ediyor. 

     100 yıllık Türkiye Cumhuriyeti; demokratik, laik, çağdaş, yenilikçi sürekli büyüyen yapısı ile Türk Ulusu’nun güvencesidir.

      29 Ekim 1923 Pazartesi günü Ankara’da şimdi müze olan binada toplanan Millet Meclisi’nin kalpaklı, fesli, sarıklı tam 159 üyesi oy birliği ile şu kararı alıyordu: “Türkiye Devleti Bir Cumhuriyetir”.

      Aynı oturumda; Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanlığına yine oy birliği ile seçiliyor, bu önemli karar Ankara’da gece yarısından sonra atılan 101 pare top atışıyla kutlanıyordu.

      Bugün 100. yılını kutlayan Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş kararı verildiği o tarihi meclis toplantısını şöyle bir hatırlayalım.

      27 Ekim 1923: 25 Ekim günü Çankaya Köşkü’nde verilen karar gereği Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ni son Bakanlar Kurulu Başkanı Ali Fethi (Okyar) Bey, bütün arkadaşlarıyla birlikte Meclis’e istifalarını verirler. 

      28 Ekim 1923: Mustafa Kemal Paşa, o gününü gecesi Ankara’da bulunan Kemalettin Sami Paşa, İsmet (İnönü) Paşa, Halit Paşa, Kazım (Özalp) Paşa, Fethi (Okyar) Bey, Milletvekil Fuat (Bulca) ve Rüşen Eşref (Günaydın)’ı yemeğe davet etti. Yemekte onlara, “Yarın, Cumhuriyeti ilan edeceğiz!” dedi. Yemekte olanların hiçbiri farklı düşüncede değildi. Yemek kısa kesildi. Dışışleri Bakanı İsmet Paşa kaldı diğerleri ayrıldılar. Mustafa Kemal Paşa, İşmet Paşa ile hemen 20 Ocak 1921 Anayasası’na eklenecek maddeler üzerinde çalışmaya başladılar ve ilk maddenin sonuna; “Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti cumhuriyettir” cümlesi eklendi. 3. madde şu şekilde değiştirildi: “Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, hükümetin inkısam (bölünme) ettiği şuabat-ı (şubeler) idareye İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) vasıtasıyla idare eder.”

      29 Ekim 1923 Pazartesi Ankara, Saat: 20.30 suları: Yer, TBMM’nin şimdi müze olan o zamanki tarihi binası, katılanlar ise kalpaklı, fesli sarıklı tam 159 kişi... Başkan Çorum Milletvekili İsmet (Eker) Bey. Kürsüde ise Meclis’in en yaşlı üyesi Abdurrahman Şeref Bey vardır.

      Şeref Bey: “Hakimiyet, kayıtsız, şartsız milletindir. Kime sorarsanız sorun. Bu sonuç “Cumhuriyet” demektir. Doğacak çocuğun adıdır. Ama bu ad bazılarına hoş gelmezmiş varsın gelmesin...” 

     Saat: 20.45. Karar, katılan 158 milletvekilinin oy birliği ile kabul edilmiş ve Başkan sonucu ilan ediyor: “İttifakla kabul edilmiştir. Türkiye Devleti bir Cumhuriyet’tir “.

      Ardından; Türkiye Cumhuriyeti başkanlığı için yapılan seçim oylamasında Ankara  Milletvekili Gazi Mustafa  Kemal Paşa, oturuma katılan 158 kişi tarafından oy birliği ile Cumhurbaşkanlığı’na seçilmiştir.

      30 Ekim 1923: İsmet (İnönü) Paşa “Başbakan” unvanıyla kabineyi kurmakla görevlendirildi ve TBBM oy birliği ile onayladı... İlk Bakanlar Kurulu ise şöyle teşkil edildi:

      Başbakan: İsmet (İnönü) Paşa, Şer’iye vekili: Mustafa Fevzi Efendi (Saruhan). Daha sonraları bu bakanlık kaldırıldı. Bu gün ise onun yerine “Diyanet İşleri Başkanlığı” vardır.

Umumiye Vekili: İstanbul Milletvekili; Müşir (Mareşal) Fevzi Paşa (çakmak). O tarihlerde Genel Kurmay Başkanlığı Kabine’ye dahildi. İktisat Vekili: Trabzon Milletvetvekili, Hasan (Saka) Bey, Dahiliye Vekili: Kütahya milletvekili, Recep (Peker) Bey, Müdafaa-i Milliye Vekili: Balıkesir Milletvekili, Kazım (Özalp) Bey, Adliye Vekili: İzmir Milletvekili, Seyit Bey

Maarif Vekili: Adana Milletvekili, Safa Bey,Nafıa Vekili: Trabzon Milletvekili, Muhtar Bey,

Sıhhiye Vekili: İstanbul Milletvekili, Dr. Refik (Saydam) Bey, İmar ve İskan Vekili: İzmir Milletvekili, Mustafa Necati Bey, Maliye Vekili: Gümüşhane Milletvekili, Hasan Bey.

Başbakan İsmet (İnönü) Paşa’nın kurduğu bu hükümet 30 Ekim günü meclisten güven oyu aldı ve böylelikle ilk Cumhuriyet Hükümeti göreve başladı.

      O günden bu güne tam 100 yıl geçti. Bu gün Türkiye Cumhuriyeti Atatürk ilke ve inkılaplarının ışığında; zengin tarihi kültürü, modern ve çağdaş yönetim anlayışı, demokratik ve layik yapısıyla Avrupa’nın en güçlü devletlerinden biridir.     

     Bu yıl 100. Yıını kutlama mutluluğuna eriştiğimiz Cumhuriyetimizin 100. yılı kutlu olsun... Daha nice yüz yıllara. Ne mutlu Türküm diyene.

      Ulusumuza bu mutluuğu yaşatanları, Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm silah arkadaşlarını saygı, rahmet ve minnetle anıyoruz.