ZENGEZUR KORİDORU: TÜRK DEVLETLERİNİN BAĞLANTI KÖPRÜSÜ
Uluslararası anlaşmalara göre Azerbaycan'a ait olan Karabağ, 2020 yılında Türkiye'nin de destek verdiği mücadele sonucunda Ermenistan işgalinden kurtuldu.
Uluslararası anlaşmalara göre Azerbaycan’a ait olan Karabağ, 2020 yılında Türkiye'nin de destek verdiği mücadele sonucunda Ermenistan işgalinden kurtuldu. Savaşın ardından imzalan anlaşma, Zengezur koridorun yeniden işlerlik kazanmasını öngörmekteydi. Ancak Ermenistan, anlaşma maddelerine uymayarak bölgede terör faaliyetlerini sürdürdü. Zengezur Koridoru'nun açılmasının önündeki engel, Azerbaycan'ın 19 Eylül'de başlattığı anti-terör operasyonu ile sona erdi. Koridorun hayata geçmesiyle, Türkiye ve Azerbaycan arasındaki kara bağlantısı tekrar sağlanacak ve Kafkasya tarihi önemine tekrar kavuşacak.
Yıllar sonra Türkiye’yi doğrudan Hazar Denizi’ne bağlayacak Zengezur Koridoru, Türk dünyası için umut vadeden fırsatları beraberinde getirmektedir.
Zengezur Koridoru’nun önemi
Bölgesel enerji projeleri ve ticaret yolları için geçiş noktası olarak işlev gören Zengezur Koridoru, Ermenistan ve Azerbaycan toprakları arasında kalan stratejik bir bölgedir.
Bu koridorun Türkiye, Azerbaycan ve Orta Asya Türk devletlerinin enerji kaynaklarını Avrupa pazarlarına ulaştırma potansiyeli taşımaktadır. Koridor sadece ticari açıdan değil, aynı zamanda enerji güvenliği açısından da büyük bir avantaj sunmaktadır.
Dünya ticaretinin tarihinde üç ana yön vardır: Kuzey, Güney ve Orta koridorlar. Ancak son zamanlarda, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırması sonucu Çin ve Orta Asya'yı Avrupa'ya bağlayan Kuzey Koridoru kapanmıştır. İran ve Afganistan üzerinden geçen Güney Koridoru ise güvenli değildir. Nahçıvan ile Azerbaycan'ı birleştiren Orta Koridor olarak hayata geçmesi planlanan Zengezur Koridoru, Türkiye ile Azerbaycan arasında kara bağlantıyı sağlayarak tarihi ipek yolunun tekrar canlanmasını sağlayacaktır.
G20 Liderler Zirvesi'nde Çin, Türk dünyası ve Türkiye’nin dışarıda bırakıldığı Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru Projesi'nin gündeme getirilmesi de koridor savaşlarında Zengezur’u Türk dünyası için önemli kılmaktadır.
Bir zamanlar Müslüman Türk nüfusunun yoğun olduğu bölge, 1920’de Sovyetler tarafından Ermenistan’a bağlanarak bilinçli bir şekilde kimlik değişikliğine uğratıldı. Zengezur’un Ermenistan’a verilmesi, Azerbaycan’ın Nahçıvan ile kara bağlantısının kesilmesine yol açmıştı. Uluslararası hukuka da aykırı olan bu durum Nahçıvan’ı, Azerbaycan’ın ana topraklarından izole bir ekslav bölge olarak kalmasına neden oldu. Aynı zamanda Türkiye ve Azerbaycan arasında kara bağlantısını koparan bu durum Türkiye’yi de Türk dünyasından ayrı bir alanda kendi içine hapsetmekteydi.
Türkiye ve Azerbaycan kararlı bir şekilde uzun zamandır koridorun açılacağının üstünde duruyor. Yaklaşık iki yüz yıldır bölge dışı aktörler tarafından şekillenen Kafkasya, asıl sahiplerine tekrar kavuşarak tarihi önemini kazanacak.
Türkiye ve Azerbaycan’ın Kafkasya’yı yeniden canlandıracak adımları bazı devletler tarafından tehlike olarak görülmektedir.
İran neden karşı?
Türk Dünyasının birleşmesiyle bölgede yalnızlaşacağını düşünen İran, Zengezur Koridoru’na karşı kendi ülkesinden geçen yeni bir alternatif koridor belirlemek istemektedir. Türk Devletleri arasında oluşan doğrudan kara bağlantısı, İran’ın Türk dünyası üzerindeki bölgesel ve küresel ölçekte jeopolitik önemini zayıflatacak.
Adeta bir Türk devleti denecek kadar yüksek oranda Türk Nüfusuna sâhip İran’ın, Zengezur koridorunun açılmasının bir sonucu olarak ülkesinde yaşanacak toprak kaybı gibi kritik bir konunun gündeme gelme tehlikesi sebebiyle de tedirgin. Zengezur koridorunun açılmasıyla ülkenin en büyük ikinci etnik unsuru olan Türkler’in entegrasyonun bir parçası olmak isteme ihtimali İran’ı tedirgin etmektedir.
Bütün çekincelerine rağmen İran, Zengezur koridorunun engellemeyeceğini anlayınca “Bozamıyorsan dahil ol” ilkesiyle İran üzerinden açılan bir koridor teklifi ile geldi.
Fransa ve Amerika
Fransa ve Amerika güç merkezinin batıdan çıkmasına ve kontrol edemediği bir coğrafyada olmasını istemiyor. Bu sebeple Zengezur Koridoru’nun açılıp Türkiye ve Azerbaycan’ın bölgedeki güçlü aktör olmasını engelleme istiyorlar.
Fransa’nın amacı Türkiye ve Azerbaycan’ı hedef alan Kafkasya’da çatışma alanı sağlamak. Bu sebeple de Ermenistan’ı silahlandıracağını açıkladı. Asıl hedefinin de Ermenistan değil Türkiye olduğu, Fransa Dışişleri Bakanı’nın Ağrı Dağı’nın fotoğrafını paylaşıp “Ermenistan’a geri döndüm.” açıklamasıyla belli etti.
Amerika merkezli Forbes dergisi Zengezur Koridoru hakkında bir yazı yayınladı (1). Bu yazıda Türkçülüğün yeniden dirileceğine dikkat çekilirken Türkiye’yi de bölge gizlenen süper güç olarak nitelendirdi. Amerika projenin içinde yer alamasa da en azından kontrol edebileceği bir noktada olmak için Zengezur’da askeri üs kuracağını açıkladı. Anlaşılan o ki bölgede kurulan woMa terör örgütünün merkezi bu ülkeler olacak.
Zengezur Türkiye Yüzyılı’nın en önemli projelerinden biri. Tüm çabalara rağmen de Türkiye ve Azerbaycan bu koridoru açmaktan vazgeçmeyecek.
Türk dünyasını birleştirecek koridoru çatışma alanına çevirmeyi hedefleyen projelere karşı Tüm Türk devletleri hazırlıklı olmalı.
