HAMAS-İSRAİL ÇATIŞMASI: ÖNCESİ VE SONRASI İLE EKONOMİ
1917 Rus Devrimi'nin lideri Lenin'in, "politika ekonomi'nin yoğunlaştırılmış ifadesidir" sözü ekonomi ile ilgili düşüncelerin her zaman devletler arası ilişkilerin itici gücü olduğunu günümüzde göstermesi açısından önem taşımaktadır.
1917 Rus Devrimi’nin lideri Lenin’in, “politika ekonomi’nin yoğunlaştırılmış ifadesidir” sözü ekonomi ile ilgili düşüncelerin her zaman devletler arası ilişkilerin itici gücü olduğunu günümüzde göstermesi açısından önem taşımaktadır. Prusyalı stratejist Clausewitz “Savaş Üzerine” adlı eserinde “Savaş politika’nın başka araçlarla sürdürülmesidir” demiştir. Bu iki önemli ismin sözlerinden hareketle savaşı ekonominin sürdürülmesi olarak tanımlamak mümkün olabilmektedir. Devletlerin uluslararası sahnede güç sergilemesi söz konusu olduğunda ekonomik silahların askeri silahların tam olmasa da yerini aldıkları söylenebilmektedir.
Fransız analistler Pascal Lorot ve François Thual’ın araştırmalarında ulaştıkları “Modern jeopolitiğin tanımlayıcı özelliği, iktisadi faktörler karşısında askeri faktörlerin azalan önemidir.” ifadesi Lenin ve Clausewitz’in bu konudaki yaklaşımlarını teyit eder niteliktedir.
Bu görüşler kapsamında Hamas-İsrail çatışmasını ve bu konuda yapılan çalışmaları analiz ettiğimizde benzer sonuçlara ulaşabildiğimizi görebiliyoruz.
New York Üniversitesi'nden Robert Jackson Jr. ve Columbia Üniversitesi'nden Joshua Mitts, 04 Aralık 2023 tarihli "Terörle Ticaret mi?" başlıklı 67 sayfalık rapor hazırlamışlar ve 7 Ekim'de İsrail'e düzenlenen saldırıdan önceki haftalarda İsrail menkul kıymetleri üzerinden beklenmedik mali kazançlar elde edildiği konusunu işlemişlerdir.
Kimliği belirsiz bir satıcının, 15 Eylül ile 5 Ekim arasında İsrail'in en büyük bankası Leumi'nin 4,43 milyon hissesini açığa çıkardığı ve bu hamlenin yaklaşık 900 milyon dolar karla sonuçlandığı, saldırılardan sadece beş gün önce yatırımcılara MSCI İsrail ETF(İsrail Yatırım Fonu) aracılığıyla İsrail borsasında işlem gören fonlara erişim olanağı sağlayan ve borsaya karşı yaklaşık 227.000 kısa işlem gerçekleştiren bir menkul kıymet olan Enterprise Investment Scheme'i (EIS) açık pozisyona sattığı, saldırının hemen öncesinde Tel Aviv Borsası'nda (TASE) kısa vadeli faizlerde ciddi bir artış gözlemlendiği raporda örnekleri ile ortaya konulmaktadır.
Açığa satış, fiyatının düşmesi beklenen bir varlıktan kar elde etmeyi amaçlayan bir ticaret stratejisidir. Satıcı bir menkul kıymeti 'ödünç alır' ve daha sonra daha düşük bir fiyattan geri satın almak ve aradaki farkı cebe indirmek amacıyla onu açık piyasada satar.
Çalışmada, İsrail hisse senetlerine ilişkin iki grup opsiyonu karşılaştırılmaktadır. Bir grubun vadesi 13 Ekim'de ve diğerinin süresi bu tarihten sonra dolmakta olduğu, başlangıçta, her iki grubunda Eylül başında benzer düzeyde açık ilgi sergilediği, ancak Hamas saldırısının tarihi yaklaştıkça eğilimlerde önemli bir farklılığın ortaya çıktığı, 13 Ekim'de sona eren opsiyonlara olan açık ilginin, saldırılardan önce yüzde 500'ün üzerinde bir artış göstererek hızla arttığı konusuna da yer verilmiştir.
TESADÜFEN MEYDANA GELME İHTİMALİ DÜŞÜK
Araştırmacılar ayrıca, aynı şeyin 2014 İsrail-Gazze savaşı, Kovid-19 salgını veya yargı süreci gibi İsrail'deki diğer önemli istikrarsızlık anlarından önce de olup olmadığını görmek için son 13 yıla ilişkin bir dizi karşılaştırma yapmışlar ve 2 Ekim'deki açığa satış hacminin tesadüfen meydana gelme ihtimalinin son derece düşük olduğu sonucuna ulaştıklarını raporlarında belirtmişlerdir.
Raporda ayrıca Hamas'ın da aralarında bulunduğu Filistin yanlısı terörist grupların kripto para birimini bağış toplamak için kullandığına da değinilmekte, Ağustos 2021 ile Haziran 2023 arasında Hamas, Filistin İslami Cihad ve Hizbullah’ın toplu olarak 134 milyon doların üzerinde, yalnızca Hamas’ın bu dönemde yaklaşık 41 milyon dolarlık kripto para birimi aldığı raporda yer verilen diğer bir konudur
SALDIRI PLANI ÖNCEDEN BİLİNİYOR MUYDU?
Reuters haber ajansının bir haberine göre, İsrailli yetkililer, ABD'li araştırmacıların, bazı yatırımcıların Hamas'ın İsrail'e saldırı planını önceden biliyor olabileceği yönündeki iddialarını araştırmaktadır.
Diğer bir araştırmada ise, Joe Biden, Kongre'den İsrail ve Ukrayna'ya askeri ve insani yardım ve Gazze'ye insani yardım olarak 106 milyar dolar talep ettiği, bu talebin Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e saldırısı ve buna karşılık İsrail'in Gazze'yi bombalamaya başlamasının hemen ardından yüzde 7 puanlık değer artışı yaşayan havacılık ve silah sektörü için bir nimet olabileceği, General Dynamics'in, "Hamas ek talep yarattı, başkandan 106 milyar dolarlık bir talep aldık" dediği de çatışmanın ekonomik boyutlarını ortaya koyması açısından önem taşımaktadır.
İsrail'in mevcut savaş çığırtkanlığı politikasında, Filistinlileri öldürüp Gazze Şeridi'nden sürmek ve bir tampon bölge oluşturmak, İsrail'e gaz ve petrol rezervlerini sondajlamak için açık erişim sağlayacağı, bu durumun aynı zamanda İsrail'in doğal kaynakları geliştirmesinin ABD'nin "stratejik çıkarına" olduğunu öngören uzun vadeli ABD-İsrail enerji iş birliği anlaşmasına da hizmet ettiği, İsrail'in Orta Doğu'daki en büyük enerji oyuncularından biri olarak ortaya çıkışı, Çin'le çekişen ABD'nin bölgedeki gevşeyen hakimiyetini sıkılaştırma ihtiyacıyla örtüşüğü de dikkate alınmalıdır
Brown Üniversitesi'ndeki Watson Enstitüsü tarafından 2021'de yapılan bir araştırma, Pentagon'un son yıllardaki tüm sözleşmelerinin üçte birinin yalnızca beş büyük silah yüklenicisi (Lockheed Martin, Boeing, General Dynamics, Raytheon ve Northrop Grumman)’ne gittiğini ortaya çıkarmaktadır. Hamas saldırıları ve İsrail'in Gazze'yi işgalinden bu yana bu şirketlerin hisseleri de yüzde 7 artışı bu ilgiyi kanıtlar niteliktedir.
SAVAŞIN EKONOMİK YÜZÜ
TD Cowen'dan bir analist, General Dynamics'in CFO'suna açıkça İsrail-Hamas savaşı nedeniyle ürünlerine olan talebin artan ivmesini sormuş ve aşğıda yer verilen cevabı almıştır.
"Üretim kapasitesini 85.000'e, hatta ayda 100.000 mermiye kadar çıkarmak için programın ilerisinde çalışıyoruz ve İsrail'in durumu bu talep üzerinde yukarı yönlü bir baskı oluşturacak... vurgulanması gereken en büyük konu ise topçu tarafı."
İsrail'in Gazze'deki savaşını uzatmak ve ateşkesten kaçınmak, savaş ganimetlerinden - gerçek insanların gelişigüzel öldürülmesinden - yararlanan askeri-endüstriyel kompleksin kârını artıracağı savaşın ekonomik yüzünü bir kez daha göstermektedir.
Kaynaklar;
https://www.foxbusiness.com/money/hamas-possibly-r...
https://www.nasdaq.com/articles/did-hamas-insider-...
