Obama'dan Trump'a Yeni Dünya
Geçtiğimiz hafta tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de ABD Başkanlık devir teslim töreni konuşuldu. Geleneksel olarak 20 Ocak tarihinde yapılan yeni başkanın Beyaz Saray'a çıkması töreni bu yıl pek çok yönden konuşuldu, tartışıldı ve protesto edildi.
Geçtiğimiz hafta tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de ABD Başkanlık devir teslim töreni konuşuldu. Geleneksel olarak 20 Ocak tarihinde yapılan yeni başkanın Beyaz Saray'a çıkması töreni bu yıl pek çok yönden konuşuldu, tartışıldı ve protesto edildi. 44. Amerikan Başkanı Barack Obama'nın 45. Başkan Donald Trump'a Saray'ı ve devleti teslim etme töreni daha epey konuşulacağa benziyor. Genelde ülkemizde de medyaya yansıyan konular Trump aleyhine yapılan geniş çaplı protestolar, Obama-Trump farklılıkları, Trump'ın etnik, dini ve engelli ayrımcılığı yapan söylemleri ve First Lady'nin kıyafeti oldu. Bunların haricinde dünyanın çeşitli yerlerinde medyaya yansıyan ama bizim gözden kaçırdığımız bazı ilginç noktalardan bahsedelim.
Cruiosity'nin Obama'ya vedası ve Trump'ın fonlamasını kestiği bilimsel programlar
Eski Başkan Obama, şimdiye kadar gelmiş geçmiş bütün başkanlar arasında bilime en düşkün hatta biraz da "inek" sayılabilecek bir başkandı. Trump'ın işi bu açıdan da oldukça zor olacak. Obama döneminde pek çok bilimsel keşif yapıldı, pek çok bilimsel araştırmaya önemli bütçeler hibe edildi. Obama kendisi de daha önce Beyaz Saray'da yaptığı bir konuşmada başkan olmanın sevdiği çok fazla yönü olduğunu ama başkanlığı sırasında yaşadığı en güzel anların pek çoğunun bilimle ilgili olduğunu söyledi. Obama'nın çocukluğundan beri özellikle uzay bilimlerine büyük ilgi duymasıyla da alakalı olarak en büyük destek alan projelerin başında NASA projeleri geliyordu. 2012 yılında Mars'a gönderilen Cruiosity (Merak) isimli uzay aracı da bunlardan biri. Cruiosity, Mars'a giderken yanında ABD hükümetinin en üst düzey yetkililerinin imzasını taşıyan bir plaket de götürdü. Bu imzalar arasında dönemin Başkan Yardımcısı Joe Biden ve projeyi bizzat himaye eden Başkan Obama'nın imzaları da vardı. Zaman zaman çektiği fotoğrafları tweet atan Cruiosity'den Obama'ya elveda nitelediği taşıyan bir tweet de geldi. İmzalı plaketle selfie çeken Cruiosity, Stevie Wonder'ın meşhur "Signed, Sealed, Delivered" (İmzalandı, Mühürlendi, İletildi) şarkısından alıntı yaparak bu selfieyi paylaştı. Obama ayrıca NASA'nın 2030 yılında Mars'a insan gönderme projesini de destekliyordu.
Bunun akabinde Yeni Başkan Trump, Obama'nın desteklediği bazı bilimsel programların fonlamasına devam etmeme kararı aldı. Desteği kesilecek bilimsel programlar aslında Trump yönetiminin federal bütçeden 10,5 trilyon dolar tasarruf yapma kararının bir parçası. Bütçe desteği verilmeyecek ve bu nedenle kapanacak programlardan bazıları şunlar:
Sürpriz olmayan bir şekilde küresel ısınmanın yalan olduğunu iddia eden Trump, bu çerçevede en büyük iki devlet programını kapatıyor. Ayrıca Paris Antlaşması çerçevesinde Birleşmiş Milletler Küresel Isınmaya Karşı Devletlerarası Paneline maddi desteği de kesiyor. BM küresel ısınma konusunda en baskıcı ve sert raporları yayınlıyordu.
Eski petrol baronu, yeni Enerji Bakanı Rick Perry yönetimindeki Enerji Bakanlığının tüm enerji verimliliği ve yenilebilir enerji araştırmaları kapatılıyor.
Nükleer fizik araştırmaları alanında dünya lideri olmasına rağmen Enerji Bakanlığının bu alandaki destekleri de kısılarak 2008 seviyesine çekiliyor.
Adalet Bakanlığının Çevre ve Doğal Kaynaklar bölümü ile çevre kirliliği karşıtı kanunlar üzerine araştırma ve çalışmalar yapan bölümleri de bundan böyle desteklenmeyecek.
Bu arada pek çok Amerikalı bilim insanı #USofScience hashtagi ile Trump yönetimine inat bilimsel verileri paylaşmaya başladı. İçlerinde en çok dikkat çekenlerden biri "yeryüzü araştırmalarına" önem verilmesi gerektiğini açıklayarak uzay araştırmaları kurumu NASA'nın bütçesinin kısılacağının sinyallerini veren Trump'a cevap niteliğindeki "İlginç bilgi: NASA çok fazla insan çalıştırıyor." paylaşımı oldu. NASA'nın ABD'nin dört bir yanında toplam 17.345 çalışanı var.
Küresel Isınma yokmuş gibi
Trump yönetiminin ilk işlerinden biri de Beyaz Saray web sitesinden küresel ısınmayla ilgili tüm atıf ve bilgileri kaldırmak oldu. Başkan Trump'ın şakası yok, gerçekten küresel ısınmanın Çin'in ürettiği bir yalan olduğuna inanıyor. Obama döneminde Amerika ve Çin Devlet Başkanlarının birlikte bir fotoğrafıyla birlikte karbon gazı salınımını azaltmaya yönelik kararlarını açıklayan web sayfasına artık ulaşılamıyor. Bunun yerine "America First Energy Plan / Amerika İlk Enerji Planı" isimli sayfada Başkan Trump'ın enerji üretiminde çevreyi ve ABD sınırları içindeki suların kirletilmesini yasaklayıp koruma altına alan bağlayıcı yasalardan kurtulma konusundaki kararlılığı belirtiliyor. Başkan Trump'ın "İklim Hareket Planı" ve "Amerika'nın Suları" gibi kısıtlayıcı ve gereksiz kurallardan kurtulmaya kararlı olduğu da eklenmiş. Başkan Trump'ın amacının petrol ve gaz sektörlerindeki iş sayısını artırarak milyonlarca aileye iş ve refah sağlayacağı yazıyor.
Başkan Trump bunları söylerken ABD Enerji Bakanlığı, Obama yönetimindeki son gününde yeni bir rapor açıkladı. Raporda güneş enerjisi sektörünün 2016 yılında petrol, gaz ve kömür sektörlerinin toplamından daha fazla iş yarattığı açıklanıyor. Üstelik 2017 yılı için de en fazla istihdam yaratması öngörülen enerji üretim sektörü kolu yine yenilenebilir enerji alanlarında bekleniyor. Yenilenebilir enerjideki istihdamın 2017'de yüzde 9 artması beklenirken fosil yakıtlarda bu oran sadece yüzde 3.
Bütün bunlar olurken uydu görüntüleri Kuzey ve Güney Kutbundan alınan ölçümlemelerde deniz buzu seviyelerinin binlerce yıldır olmadığı kadar düştüğünü ortaya koydu. Deniz buzu ölçümlemenin 1970 yılında başladık. Geçtiğimiz yüzyıllara hatta bin yıllara ait veriler de projeksiyon yöntemiyle hesaplandı. Buna göre her yıl daha kötüye giden küresel ısınma kutuplardaki buz seviyelerini binlerce yıldır rastlanmadık seviyede düşürdü. Bu gidişle Kuzey ve Güney Kutbundaki tüm buzlar erirse deniz seviyelerinin tüm dünyada 61 metre yükseleceği hesaplanıyor. Pek çok ada ve deniz kenarına kurulu şehrin yok olması ya da topografyasının değişmesi anlamına geliyor.
Başkan Trump bunları söylerken ABD Enerji Bakanlığı, Obama yönetimindeki son gününde yeni bir rapor açıkladı. Raporda güneş enerjisi sektörünün 2016 yılında petrol, gaz ve kömür sektörlerinin toplamından daha fazla iş yarattığı açıklanıyor. Üstelik 2017 yılı için de en fazla istihdam yaratması öngörülen enerji üretim sektörü kolu yine yenilenebilir enerji alanlarında bekleniyor. Yenilenebilir enerjideki istihdamın 2017'de yüzde 9 artması beklenirken fosil yakıtlarda bu oran sadece yüzde 3.
Bütün bunlar olurken uydu görüntüleri Kuzey ve Güney Kutbundan alınan ölçümlemelerde deniz buzu seviyelerinin binlerce yıldır olmadığı kadar düştüğünü ortaya koydu. Deniz buzu ölçümlemenin 1970 yılında başladık. Geçtiğimiz yüzyıllara hatta bin yıllara ait veriler de projeksiyon yöntemiyle hesaplandı. Buna göre her yıl daha kötüye giden küresel ısınma kutuplardaki buz seviyelerini binlerce yıldır rastlanmadık seviyede düşürdü. Bu gidişle Kuzey ve Güney Kutbundaki tüm buzlar erirse deniz seviyelerinin tüm dünyada 61 metre yükseleceği hesaplanıyor. Pek çok ada ve deniz kenarına kurulu şehrin yok olması ya da topografyasının değişmesi anlamına geliyor.
Sarı güveye Trump'ın adı verildi
Bilim dünyasında Trump ile ilgili tek gelişmeler bunlar değil. Geçen hafta araştırmacılar yeni bir cüce güve keşfetti. Bu cüce güve 7-12 mm kanat açıklığıyla oldukça küçük bir tür. Ayrıca kafasındaki sarı tüyler, Trump'ın çok konuşulan saç modelini andırıyor. Böylece Trump da canlı türüne isim veren ABD Başkanları kategorisine girdi. Daha önce George W. Bush'un ismi bir böceğe, Ronald Reagan'ınki bir eşek arısına, Bill Clinton'ınki bir balığa verilmişti. En çok isim verme rekoru ise 9 cins ile Obama'ya ait. İronik olan bir nokta da Trump güvesinin Başkan Trump'ın meşhur göçmen karşıtı Meksika duvarını inşa etmeyi planladığı Arizona, Kaliforniya ve Meksika'nın Baja Kaliforniya bölgelerinde yaşaması. Keşfi yapan bilim insanı Vasrick Nazari, ismi güvenin Trump'a olan fiziksel benzerliğinden dolayı koyduğunu ama böylece yeni başkanın Kuzey Amerika'daki doğal hayatı korumak için dikkatini çekeceğini de umduğunu söyledi.
