Maçahela Havzası; 350 metre ile 3500 metre arasında rakım farkına dayalı olarak ortaya çıkmış olan çok değişik tür ve ekosistemleri barındırıyor. Bu havzanın koruma önceliğine sahip değerleri ise; Doğu ladini (Picea orientalis), Doğu kayını (Fagus orientalis), Kestane (Castanea sativa), ve Kafkas ıhlamuru (Tilia rubra ssp. caucasica) gibi doğal yaşlı ve karışık ılıman kuşak yağmur ormanları, Alpin ve subalpin ekosistemler, sucul topluluklardır. Maçahela Biyosfer Rezerv Alanı’nda 23’ü endemik 990 adet bitki türü yayılış gösteriyor.  

Çok çeşitli yaban yaşamı

Ayrıca havza çok çeşitliliğe sahip yaban yaşamı türlerinin de evi konumundadır. Bu yaban yaşamı türlerinin başında genetik olarak saf olan Kafkas arı ırkı, Boz ayı (Ursus arctos), Çengel boynuzlu dağ keçisi (Rupicapra rupicapra), Dağ horozu (Tetrao mlokosiewiczi), Kafkas engereği (Vipera kaznakovi) Kafkas semenderi (Mertensiella caucasica), Kırmızı benekli alabalık (Salmo trutta macrostigma) ve göçmen yırtıcı kuşlar gelmektedir.

Kültürel yapı 

Maçahela Havzası’nda dikkate değer arkeolojik ve tarihi kalıntılar Efeler Köyü girişinde bulunan Taş Kemer Köprü, Maral Köyü’ndeki İremit Camii, Uğur Köyü’nde bulunan kilise ile Tamara Köprüsü ve iki eski hapishanedir. Ancak yörenin sözel ve yerel mimari kültürünün eşi ve benzeri yoktur. Halkın yıllarca izole bir yaşam sürmesi nedeniyle köylüler, günlük yaşamlarında, köy evlerinin ve ek yapılarının mimarisi ve yapılış tarzında, kullandıkları alet ve malzemelerde eski gelenekleri muhafaza edebilmişlerdir. Geleneksel halk dansları ve halk müziği kültürü halen bölgede yaşıyor. Köylüler geleneksel şarkılarını gelecek kuşaklara aktarmak ve muhafaza edebilmek amacıyla ‘Çoksesli Yaşlılar Korosu’nu kurmuşlar. 

Gürcistan Machakhela Milli Parkı

Maçahela Havzası’nda bulunan 18 köy yerleşimin sadece 6’sı ülkemiz sınırları içerisinde bulunuyor. Maçahela Havzası UNESCO tarafından ülkemizin ilk biyosfer rezervi olurken, Gürcistan’da da resmi kuruluşlar ile WWF Kafkasya Program Ofisi arasında yıllardır devam eden ortak çalışmalar sonucunda Camili Köyü’nün hemen karşısında Gürcistan’da Machakhela Milli Parkı ilan edilmiş. Yani sınırları aşan bir koruma programı havza boyutunda sürüyor. Aynı havza içerisinde amaçları ve hedefleri ortak olan bu çabalar bütüncül bir yaklaşım ve işbirliği içinde sürüyor. Havzanın sosyo-kültürel yapısındaki uyum bunu destekleyici yönde. 

UNESCO dışında, WWF ve TEMA Vakfı’nın çabalarını unutmamak lazım. Ama bir havzanın insanı isteyince her şey olur. Maçahelalılar yaşamın döngüsünde, burada arı, duru bir yaşamı sonsuza kadar tercih etmişler. Emeği geçen tüm canlara selam olsun…

Dünyanın en yaşlı korosu

Bölgenin biyolojik yapısını anlatırken insan varlığından ve kültüründen bahsetmeden olmaz. Maçahela bölgesinin yaşlıları, tarlada, düğünde söyledikleri 200-300 yıllık ‘polifonik’ Gürcü halk ezgilerini icra ediyorlar. ‘Macahela Geleneksel Çoksesli Şarkılar Topluluğu’ ya da ‘Macahela Yaşlılar Korosu’nun yaş ortalaması 70. 200-300 yıllık şarkıları köylerinde, günlük yaşamlarının bir unsuru olarak söylerken bunun müzikal önemini bilmiyorlarmış. Ta ki Gürcü kökenli iki müzisyen İberya Özkan ile Bayar Şahin onları keşfedene dek. İki müzisyen bu yaşlılarla bir topluluk oluşturduktan sonra ilk kez Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te Uluslararası Gürcü Polifoni Sempozyumu’nda sahneye çıkmışlar. Bu halk ezgilerinin en önemli özelliği polifonik oluşu. Macaheli’den başka Türkiye’nin hiçbir yerinde geleneksel çoksesli şarkılar yok şu anda. İnsanlar birlikte teksesli şarkı söyleyebilir ancak çok-sesli vokal şarkıları söylemek çok zor. Bu şarkılar tarla çapalarken, mısır ayıklarken, gelin götürürken, cenazelerde, uğurlamalarda, yani hayatın her alanında söyleniyor. Örneğin; çapa türküsünde, imece usulüyle tarlayı çapalarken, bir grup tarlanın bir ucunda, bir grup diğer ucunda duruyor. Bir grup şarkıya başlıyor ve çapaya denk bir ritimle türküyü söylüyor. 20 kişilik bir gruptan 19 kişi pedal sesiyle şarkıya başlıyor. Bir dörtlük söylüyorlar. Solist olarak adlandırılan kişi de başka bir sesle manileri, yani sözleri söylüyor. Bunlar da ‘Haydi delikanlılar çapayı daha hızlı vuralım, bu tarlayı şenlendirelim, mısırlar bir an önce yetişsin’ gibi sözler. Bir dörtlük söylendikten sonra şarkı kesilmeden tarlanın diğer ucundaki grup pedal sesini sürdürür.

Kafkas Arısı 

En son söyleyeceğimizi en başta söyleyelim ki; konu tam olarak aydınlansın ve önemi bilinsin. Maçahela Bölgesi’nde yaşayan ve halkın geçimi olan balcılığı sağlayan Kafkas arısı saf ırk, dünyanın en iyi üç arı ırkından birisi. Türkiye coğrafyasında arılar hareketlidir, bu yüzden melezdir. Melez arının verimi ve bal kalitesi saf arınınkine göre düşüktür. Ama bu bölgede, coğrafyanın özelliklerinden dolayı arı hareketi yok, arı saf olarak kalmış ve bu şekilde korunuyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı da Kafkas arısının korunması için 3-4 yıldır destek veriyor. Özellikle 1999-2000 yıllarında Maçahela tanındıkça, bal da tanınmaya başlamış, fiyatı yükselmiş, turizm potansiyeli arttıkça, bal daha tanınır hale gelmiş. Bu durum bölgedeki üreticilere moral olmuş ve bal üreticileri birleşip Arıcılık Komitesi kurmuşlar. Ve Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, arı ırkının giriş çıkışını kontrol etmek için bölgeyi ‘Kafkas Arı Irkı için Gen Koruma Alanı’ ilan etmiş. Maçahela balı her derde deva gelen bir yiyecek.