Sermaye şirketlerinde dönem sonlarında elde edilen karın dağıtımını yapma zorunluluğu olup olmadığına önceki yazılarımda yer vermiştim.
Şirketlerde dağıtılması planlanan kar payı dağıtım politikaları tür ve çeşitlerine de bu yazımda bir göz atalım.
Anonim şirkette kar dağıtımı
Kar dağıtım politikaları, bir şirketin elde ettiği kârı hissedarlarına nasıl ve ne zaman dağıtacağını belirleyen stratejilerdir.
Bu politikalar, şirketin büyüme hedefleri, finansal durumu, nakit akışı ihtiyaçları ve hissedar beklentileri gibi çeşitli faktörlere dayanarak şekillenir. Kar dağıtım politikalarının ana türleri ve bileşenleri şunlardır:
1. Karın Tamamen Yeniden Yatırılması
Bu stratejide, şirket elde ettiği tüm karı işine yeniden yatırır. Bu, özellikle büyüme aşamasındaki şirketler için yaygın bir yaklaşımdır. Amaç, şirketin büyümesini ve piyasa değerini artırmaktır.
2. Temettü Dağıtımı
Temettü, şirketin kârından hissedarlarına nakit veya hisse senedi olarak yapılan ödemelerdir. Temettü dağıtım politikaları şunları içerebilir:
Düzenli Temettü: Şirket, belirli aralıklarla (genellikle çeyrek, yarıyıl veya yıllık) düzenli olarak temettü öder.
Özel Temettü: Şirket, beklenmedik veya olağanüstü kâr durumlarında bir defaya mahsus özel temettü ödemesi yapar.
Hisse Senedi Temettüsü: Şirket, nakit yerine hissedarlarına ek hisse senedi dağıtır.
3. Hisse Geri Alımı (Share Buybacks)
Şirket, açık piyasadan kendi hisselerini geri satın alır. Bu, hisse başına kazancı artırabilir ve hisse fiyatlarını yükseltebilir. Hisse geri alımı, genellikle şirketin nakit fazlası olduğunda ve hisselerinin düşük değerde olduğunu düşündüğünde tercih edilir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 519'uncu maddesine göre; yıllık kârın yüzde beşinin, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılacağı; bu sınıra ulaşıldıktan sonra da "Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın %10”nun genel kanuni yedek akçeye ekleneceği hükme bağlanmıştır.
ŞİRKETLERDE KAR PAYI DAĞITIM POLİTİKALARI
Bir işletmede Dağıtılan kar payı / Net kar oranının uzun vadede işletme bünyesinde bırakılan fonların yeni yatırımlara tahsisi halinde sağlayacağı kar oranına, ortakların yatırımlardan bekledikleri verime, kişisel gelir vergisine, dağıtılmayan kazançlardan yapılan vergi kesintisi ile eğer varsa sermaye kazancı vergileri arasındaki farka ve yeni pay senedi çıkarılmasının gerektiği giderlere göre değişme göstereceği söylenebilir. Oran ABD’de %50 dolaylarında dalgalanma göstermektedir.
Kâr payı dağıtım politikası başlıca üç grupta incelenebilir. Bunlar; sabit miktarda kâr payı dağıtılması, sabit oranda kâr payı dağıtılması ve sabit miktarda kâr payı dağıtıp, bazen bunun üzerine ilave kâr payı dağıtılmasıdır.
1. İstikrarlı Kar Payı Dağıtımı :
İstikrarlı kar payı (temettü) dağıtımı, anonim şirketlerin kârlarının bir kısmını düzenli ve tahmin edilebilir bir şekilde hissedarlarına dağıtma politikasını ifade eder. Bu yaklaşım, yatırımcıların güvenini artırır ve şirketin finansal istikrarını vurgular. İstikrarlı temettü politikaları, özellikle riskten kaçınan yatırımcılar ve düzenli gelir bekleyen hissedarlar için çekicidir.
Ana Unsurlar
Düzenlilik ve Tahmin Edilebilirlik
• Belirli Dönemlerde Ödeme: Şirketler, genellikle yıllık, yarıyıl veya çeyrek dönemler halinde düzenli temettü ödemesi yaparlar. Bu, hissedarların ödemeleri ne zaman alacaklarını bilmelerini sağlar.
• Öngörülebilir Tutarlar: Ödemeler genellikle tutarlıdır ve büyük dalgalanmalar göstermemelidir. Şirketler, temettü miktarlarını belirlerken istikrarı ön planda tutar.
Temettü Oranı ve Politikası
• Sabit Temettü Oranı: Şirketler, belirli bir yüzdeyi (örneğin, yıllık kârın %30'u) temettü olarak dağıtabilir. Bu oran, kârın miktarına göre artabilir veya azalabilir, ancak oran genellikle sabittir.
• Temettü Artışı: Şirketler, finansal duruma bağlı olarak zaman zaman temettü oranlarını artırabilir. Bu, hissedarları memnun eder ve şirketin kârlılığının arttığını gösterir.
İhtiyatlı Yaklaşım
• Rezerv Oluşturma: Şirketler, ekonomik dalgalanmalara karşı bir tampon oluşturmak için belirli bir miktar kârı yedek akçelere ayırabilir. Bu, temettü ödemelerinin sürdürülebilirliğini sağlar.
• Büyüme ve Yatırım: Şirketler, temettü öderken aynı zamanda büyüme ve yatırımlar için yeterli kaynağı ayırmaya özen gösterir.
Yönetim Kurulu Kararları
• Temettü Politikasının Belirlenmesi: Yönetim kurulu, şirketin temettü politikasını belirler ve hissedarlara bildirir. Bu politika, şirketin uzun vadeli stratejilerine uygun olmalıdır.
• Yıllık Genel Kurul Onayı: Temettü ödemeleri genellikle yıllık genel kurulda onaylanır. Hissedarlar, yönetim kurulunun önerdiği temettü politikasını değerlendirir ve onaylar.
Finansal Analiz ve Planlama
• Kâr ve Nakit Akışı Analizi: Şirketler, temettü ödemelerini belirlerken kâr ve nakit akışlarını dikkatle analiz eder. Sağlam bir finansal planlama, temettü ödemelerinin sürdürülebilir olmasını sağlar.
• Gelecek Tahminleri: Şirketler, gelecekteki kâr ve nakit akışını tahmin ederken ihtiyatlı davranır. Bu tahminler, temettü politikasının sürdürülebilirliğini destekler.
Faydaları
Hissedar Güveni ve Sadakati
• Yatırımcı Çekiciliği: İstikrarlı temettü ödemeleri, yatırımcılar için çekici bir özellik olup, hissedar tabanını genişletebilir.
• Güven İnşası: Düzenli temettü ödemeleri, şirketin finansal sağlığını ve yönetim ekibinin güvenilirliğini gösterir.
Piyasa Değeri Üzerindeki Etki
• Hisse Fiyatı İstikrarı: İstikrarlı temettü ödemeleri, hisse senedi fiyatlarında istikrar sağlayabilir ve piyasa dalgalanmalarına karşı dayanıklılığı artırabilir.
• Pozitif Algı: Piyasa, düzenli temettü ödemesi yapan şirketleri genellikle olumlu algılar, bu da şirketin piyasa değerini artırabilir.
Zorluklar ve Riskler
Ekonomik Dalgalanmalar
• Durgunluk ve Krizler: Ekonomik durgunluk veya kriz dönemlerinde, şirketin kârlılığı düşebilir, bu da temettü ödemelerini zorlaştırabilir.
• Değişen Finansal Durum: Şirketin finansal durumu ve kâr marjları zamanla değişebilir, bu da temettü politikasının gözden geçirilmesini gerektirebilir.
Yatırım ve Büyüme İhtiyaçları
• Yatırım Öncelikleri: Şirketin büyüme ve genişleme için yatırımlara ihtiyaç duyması durumunda, temettü ödemeleri bu yatırımları kısıtlayabilir.
• Finansal Esneklik: Yüksek temettü ödemeleri, şirketin finansal esnekliğini azaltabilir ve beklenmedik harcamalar veya fırsatlar karşısında hareket kabiliyetini kısıtlayabilir.
İstikrarlı kar payı dağıtımı, bir anonim şirketin hissedarlarına düzenli gelir sağlamasını ve finansal istikrarını göstermesini sağlar. Ancak, bu politikayı sürdürebilmek için dikkatli finansal planlama ve yönetim gereklidir. Şirketler, temettü ödemeleri ve büyüme hedefleri arasında denge kurarak uzun vadeli başarısını ve hissedar memnuniyetini sağlamak için çaba göstermelidir.
Tasarruf sahipleri genellikle istikrarlı bir kar payı dağıtımı yapan ve dağıtılan kar payları düzenli bir artış gösteren şirketleri yeğlemektedirler. İstikrarlı kar payı alınması riski azaltmakta diğer taraftan yatırımcıların gelirlerini takviye etmektedir.
İlave kar payı dağıtımı - Extra Dividend
Bu tür kar payı dağıtım politikaları diğer politikaların sakıncalarını ortadan kaldırmak amacıyla geliştirilmiştir. Sabit miktarda kar payı dağıtımları yılın karından bağımsız olmakta yatırımcıların ilgisini çekmemektedir finans yöneticileri bir taraftan sabit miktarda kar dağıtımı yaparken koşulları elverdiğince ilave kar payı dağıtımına giderler.
Özellikle ABD’de işletmelerin bu tür kar payı dağıtım politikası uyguladıkları görülmektedir. Üçer aylık dönemlerde dağıtılan normal kar paylarına ek dönem karı beklenilenin üzerinde ise ilave kar payı dağıtılır. Bu çeşit kar payı dağıtımında sabit kar payı ile geleceğin belirsizliği azaltılırken ilave ödemeler ile de ortaklar işletme karlığından yararlanmakta olunduğunu belirtelim.
