31 Mayıs günü bu köşede yayınlanan yazımın daha ilk cümlesinde belirttiğim gibi ben son 3 – 4 yıldır cep telefonlarının kayıt altına alınması ve vergilendirilmesi konusunda yapılan tüm düzenlemeleri faydasız buluyorum.
Bana sorarsanız bu düzenlemelerden en büyük zararı vatandaş ve kısaca “MOBİSAD üyesi” olarak tanımlayabileceğim cep telefonu satışından para kazananlar görecek. Düzenleme olaraksa bugüne kadar gördüğümüz IMEI kayıt ücretinin arttırılması, ÖTV zammı, telefonun IMEI kaydı yaptıran kişinin hattından başka hat ile kullanılamaması ve en son olarak da klonlanmış IMEI numarası kullananların sadece 250 TL ödeyerek bir kereye özel resmi şekilde kayda alınmasından bahsediyorum.
Nedense Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bir süredir yurt dışından getirilen telefonların ülkemizde kullanımı konusundaki yönetmelikleri elden geçiriyor. Benim tahminim artan kur nedeniyle ülkede azalan cep telefonu satışlarına pozitif etki sağlamak amacıyla bunların yapıldığı. Aslına bakarsanız iyi niyetli bu hamlelerin bazı “kulisçilik” faaliyetleri nedeniyle karışık bir sorunlar yumağına dönmek üzere olabileceğinin sinyallerini veriyor.
Dışarıdan bakıldığında alınan kararlar “her geçen gün son kullanıcıların Türkiye’ye yurt dışından cep telefonu getirip kullanmaları bilinçli bir şekilde zorlaştırılıyor” şeklinde yorumlanıyor. Peki bu zorlaştırma eylemi kimin yararına? Doğal olarak cep telefonu markalarının yararına bir gelişme bu. Türkiye’de kur baskısı ve vergiler nedeniyle artan fiyatlar son kullanıcıyı kafasındaki modeli yurt dışından getirip kullanmaya itiyor. Böylece örnek vermek gerekirse Samsung’un Dubai’de sattığı Galaxy S10+ modeli Türkiye’de kullanılıyor. Ama Dubai’de satılan Samsung telefonun, Samsung Türkiye’ye herhangi bir faydası olmuyor. O nedenle “yolcu beraberinde telefon getirme” süreci ne kadar zorlaşırsa Samsung Türkiye’nin telefon satma şansı o kadar yükseliyor. Diğer telefon üreticileri için de bu senaryo birebir aynı.
Bir de tabii MOBİSAD üyesi olan satıcılar var. Cihaz yurt dışından satın alınırsa MOBİSAD üyeleri para kazanamıyor. Şu an için bulunan çözümlerse insanların yurt dışından telefon getirmelerini ve gelen telefonun Türkiye’de kullanımını zorlaştırmak gibi görünüyor.
Yasaklamadan çözsek, olmaz mı?
Benzer bir durum otomobil ithalatında da söz konusu. Kabaca anlatmak gerekirse yasa yapıcı orada kendi vergilerini garantiye aldıktan sonra kişilerin yurt dışından otomobil getirmesine izin veriyor. Ürün otomobilden cep telefonuna döndüğündeyse yeni düzenlemeyle telefonun sadece yurt dışından getiren (yani IMEI kaydını yaptıran) kişinin hattı ile çalışmasına izin veriyor. İkinci eldeki sıkıntılara girmeden bile bu durumu kabaca otomobili tek bir kişinin kullanmasına veya sadece belli güzergahlarda kullanımına benzetebiliriz.
Şu an içine girdiğimiz durum, yani gerek IMEI kayıt ücretinin artması gerekse de telefonun sadece IMEI kaydı yaptıran kişi tarafından kullanılabilmesi bence hayatlarını cep telefonu satışından kazanan insanlar için de büyük bir tehlike oluşturuyor. MOBİSAD Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, bir sohbetimizde dernek üyesi şirketlerin yaklaşık 200 bin kişiye istihdam sağladığını söylemişti. Bu insanların en önemli gelir kaynağı satılan ve tamir edilen cep telefonları. Eğer bazı yasaklarla Türk insanının cep telefonu değiştirme hızı yavaşlatılırsa bence en büyük zararı MOBİSAD üyesi işverenler görecektir. Çünkü bu sektörün geride bıraktığımız 10 – 15 yıl içinde bu kadar büyümesinin asıl nedeni Türk halkının cep telefonuna verdiği değer ve daha yeniyi kullanma şevkidir. Ülkemizde cep telefonu değiştirme hızının öyle ya da böyle yavaşlaması yaklaşık 200 bin kişilik bu sektöre ciddi zararlar verecektir.
Devletin ithal ürünlerden vergi alması veya bazı cihazları kayıt altına alma isteği bizim itiraz edemeyeceğimiz gereksinimlerdir. Ancak bunu yapılış şekli konusunda sanırım daha kapsayıcı çözümler bulunabilir. Daha doğrusu bulunmak zorundadır. Hem yabancı şirketleri hem yerli üreticileri, hem satıcıları, hem tamircileri, hem de halkı memnun edecek bir yöntem bulmak da bana soracak olursanız yasa koyucunun görevidir.
Yasaklamanın çözüm olmadığını ne yazık ki yakın tarihimizde yaşayarak öğrendik. Bazı kitleleri memnun etmek için yurt dışından yolcu beraberinde getirilen cihazların kullanımı zorlaştırmak (ve pahalılaştırmak) bence MOBİSAD üyeleriyle birlikte devletin vergi gelirlerini de vuracak bir hareket olacaktır. Kullanımda daha az yeni cihazın bulunması, yani Türk halkının cep telefonu değiştirme hızının yavaşlaması nedeniyle devletin vergi gelirleri azalacaktır. Hem de sadece telefon satışından elde edilen vergi geliri değil, bence iletişim hizmetlerinden kaynaklanan vergi gelirleri de azalacaktır. Bu iş uzun vadede Türk Telekom, Turkcell ve Vodafone başta olmak üzere tüm telekom şirketlerinin kârlılığını negatif yönde etkileyebilir. Mutsuz müşteriler yaratabilir…
