Birkaç yıl önce askeri bir terminoloji olarak hayatımıza giren “insansız hava aracı” (İHA) kavramını son zamanlarda çok daha fazla duyduğumuzun farkında mısınız? Peki dünyada drone olarak isimlendirilen bu araçların ne işe yaradığını, insanların neden drone kullandığını biliyor musunuz? Öncelikle (günlük yaşamda kullanılan, yani askeri bir amacı olmayan) İHA’ların kameralı ve kamerasız olmak üzere iki farklı tipinin bulunduğunu söyleyelim. Kamerasız olanlar genellikle GPS desteği ile mal sevkiyatı yapmak için kullanılıyorlar. Evet evet, yanlış okumadınız ve Amerika’da bunun günlük hayattaki kullanımlarını yavaş yavaş görmeye başlıyoruz. Hatta Amazon.com bile daha kısa sevkiyat sürelerine ulaşabilmek için İHA’lardan faydalanmayı planlıyor. Test çalışmaları Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Avusturya ve İsrail’de devam eden Amazon Prime Air servisi uygulamaya alındığında, şirket internet sitesi üzerinden verilen siparişi bir İHA ile size göndermeyi amaçlıyor ve bu işe ciddi yatırım yapıyor. DHL ve FedEX gibi taşıma şirketleri de İHA’lara yatırım yapıyor.

Türkiye’de yasal mı?

Asıl konumuz ise insanların bazen hobi bazense iş amacıyla satın aldıkları kameralı İHA’lar… Kolayca tahmin edeceğiniz gibi bu drone’lar üzerlerine takılan kameralarla havadan görüntü almak için kullanılıyor. Bir düğün töreni, açılış veya spor müsabakasını farklı bir açıdan (yani havadan) da görüntülemek isteyenlerin tercih ettiği İHA’ların sivil amaçlı kullanımı için ilk şart otomobil ve sürücü belgesi ilişkisine benzetebileceğimiz bir pilotluk başvurusu. İkinci önemli olan nokta ise sahip olduğunuz İHA’nın ağırlığı 500 gramın üzerindeyse Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü nezdinde kayıt altına aldırmanız. Dikkat edin ürünü yurt dışından satın alıp tüm vergilerini ödeyerek yurda sokmuş olmanız, burada üretmeniz veya başka drone’lardaki parçaları birleştirerek oluşturmanız durumunda bile kayıt ettirmeden uçurmanız mevzuata uygun değil. Eğer İHA’nızın kalkış ağırlığı 500 gramın altındaysa pilotluk belgenizle uçuşu hazır hale gelirken 500 gramdan ağır olan tüm İHA’ların kayıt altına alınması gerekiyor.

Lisansınız var, gerekiyorsa kayıt da yaptırdınız ve artık uçabilirsiniz. Fakat unutmamanız gereken bazı kurallar var. Mesela havalimanlarının 9 km yakınında, askeri bina, cezaevi, akaryakıt deposu ve istasyonları gibi kritik bina/yapıların yanında cihazınızı uçuramıyorsunuz. Ayrıca telif haklarıyla korunan konser, futbol ligi maçları gibi etkinlikleri de kaydedemiyorsunuz. Diğer taraftan düğün, gezi, doğa çekimi gibi etkinliklerde dikkatli olmak koşuluyla hiçbir izin almadan drone’unuzu uçurabiliyorsunuz. İHA’nızı havalandırdığınız zamansa sağduyu ile hareket etmeniz gerekiyor. İHA’ların yasadışı herhangi bir olayda kullanılması tabii yasak ve kullananlar ilgili yasaya göre cezalandırılıyor. Ancak bugün neredeyse her drone, pervaneleri veya ağırlığıyla bir insana zarar verebilme potansiyeline sahip. Kontrolü kaybettiğiniz bir anda insanları yaralamamanız için, onlardan mümkün olduğunca uzakta uçmalısınız. Mevzuat uyarınca İHA pilotu başka insanlara gelecek her türlü zarardan birinci derece sorumlu zaten. Yani verebileceğiniz herhangi bir rahatsızlığın hesabı doğrudan İHA’nın pilotuna sorulacaktır. Bu nedenle 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve SHT-İHA Rev.01 İnsansız Hava Araçları Talimatı başta olma üzere tüm yasalara sıkı sıkıya uymanız gerektiğini unutmayın.