Kocaeli'de bitki örtüsü, genelde Marmara Bölgesi özelliğini taşımakla birlikte, kıyısıyla dağlık alanlar arasında önemli farklılıklar görülür. Ayrıca kuzeyden güneye doğru gidildikçe, Karadeniz'e özgü bitki topluluklarının yerini Akdeniz bitkileri almaya başlar.
Kocaeli'de bitki örtüsü, genelde Marmara Bölgesi özelliğini taşımakla birlikte, kıyısıyla dağlık alanlar arasında önemli farklılıklar görülür. Ayrıca kuzeyden güneye doğru gidildikçe, Karadeniz'e özgü bitki topluluklarının yerini Akdeniz bitkileri almaya başlar.
Samanlı Dağları ile Karadeniz kıyısı ardındaki alanlar sık ve nemcil ormanlarla kaplıdır. Kocaeli'nin, biyolojik çeşitlilik açısından en zengin bölgesi ormanlarla kaplı olan Samanlı Dağları'dır. Yağışlı ve ılıman iklimin hâkim olduğu, drenajı iyi, geçirgen bir toprağa sahip olan Samanlı Dağları silsilesinde kayın, gürgen, dişbudak, akçaağaç, kestane ve meşe türleri hâkimdir. Genellikle dağların yukarı kısımları iğne yapraklı ağaçlarla, aşağı kısımları geniş yapraklı ağaçlarla örtülüdür. Denize yaklaştıkça Akdeniz ikliminin bitki örtüsüne; makilere sıkça rastlanır.
Bitki türleri
Kocaeli'nin en yüksek noktası
1602 metre yüksekliğe sahip Kartepe’dir. Bu yükseltinin çeşitli kademelerinde
bulunan bitki türlerine göre bitki kuşakları tespit edilmiştir. Deniz
seviyesine en yakın yükseltilerdeki bitki topluluğu sert yapraklı orman kuşağı
(lauretum) olarak adlandırılmaktadır. Maki formasyonunun hâkim olduğu bölgede
defne, kocayemiş, karayemiş, akçakesme vs bitki türleri görülür. Bu kuşak 250
metre rakıma kadar devam eder. 250 ile 750 metre arasındaki bölgeye, kestane
kuşağı (castenatum) denilmektedir. Bu kuşakta meşe türleri, kestane, dışbudak,
dere içlerinde çınar ve akçaağaçlar yer alır. 700 metreye çıkıldığında ise
meşelerin azaldığı kestane ağaçlarının yoğunlaştığı gözlenir. 750 metreden
sonra alçak kesimlerde baltalık olarak görülen, yükseldikçe koru ormanına
dönüşen kayın ağaçlarının oluşturduğu kayın kuşağına (fagetum) ulaşılmaktadır.
1000 metreden yükseltilerde ise önce karaçam sonra köknarların ağırlık
kazandığı iğne yapraklı orman kuşağı (ağabeyetum) bulunur. Bu kuşaksal görüntü,
özellikle, Kartepe'nin de içinde bulunduğu İzmit Körfezi’nn güney kesiminde çok
belirgindir. Özellikle Başiskele ve Kartepe ilçelerinde ve bu ilçelere bağlı
Suadiye, Yuvacık, Bahçecik ve Maşukiye’de kayın ağırlıklı koru ormanları,
kestane ağırlıklı baltalık ormanlar bulunmaktadır. Körfez’in kuzeyinde ise önce
meşe baltalıkları, biraz yükselince meşe, kayın, gürgen karışımlı baltalık,
ormanlar bulunmaktadır. Karamürsel’in denize bakan yamaçlarında maki türü bitki
çeşitliliği yaygındır. Güneyde, yukarılara doğru çıktıkça önce kestane ve meşe
baltalıkları, biraz daha yukarıda kayın, meşe baltalıkları görülür. Nispeten
kurak bir iklimi olan Çamdibi Köyü'nde bozuk kızılçam ormanları, İznik
sınırında karaçam karışık ormanlar mevcuttur. Ayrıca Kocaeli'nin İzmit İlçesi’nin
kuzeyinde Çenedağ, Faretepe, Taştepe mevkilerinde, Kandıra sahil kesiminde,
Sarısu'dan Babalı'ya kadar olan bölgede, Gebze'nin kuzey ve kuzeydoğu
kesimlerinde yaklaşık 25 bin hektar alanda insan gücüyle yaratılan ormanlar
bulunmaktadır. Sahil çamı, radiata çamı, karaçam, kızılçam, sedir, duglas, fıstıkçamı
vb türler ile plantasyonlar tesis edilmiş ve ekonomik değer üreten ormanlar
oluşturulmuştur. Nemli ve derin toprakları seven kayınlar, kuzey yamaçlarda
görülür. Kayın genel olarak; serin, yağışlı, sıcak nemli veya orta nemli
yerlerde yetişir ve en fazla 200-400 metre yükseklikler arasında yayılış
gösterir. Yön itibarı ile yapılan incelemelerde; kayına en çok kuzeye bakan
yamaçlarda, daha sonra sırasıyla doğuya ve batıya bakan yamaçlarda rastlanır.
Meşeye gelince, yer seçimi açısından o kadar ‘müşkülpesent’ bir ağaç değildir
ve yayılışı daha geniş olduğundan genellemelere gitmek biraz güçtür. Kestane
ise sıcak, derin nemli ve besin değeri yüksek toprakları sevmesi nedeniyle
Karadeniz'e bakan nemli sıcak yamaçlardaki vadileri seçmekte, yükseldikçe genel
bitki kompozisyonu içerisindeki oranı azalmaktadır.
İlin orman
envanteri
Kocaeli'de, yapraklı ağaç
türleri olarak kayın, gürgen, meşe, kestane, ıhlamur, söğüt, dişbudak, çınar,
akçaağaç, kavak, kızılağaç ibreli ağaç türlerinden karaçam, kızılçam, sarıçam,
sahil çamı, servi, köknar ve duglas, ağaççık ve ormanaltı bitkileri olarak ise
böğürtlen, ormangülü, karayemiş, kocayemiş, defne bulunmaktadır. Bunların
dışında bu ağaçlara dere kenarlarında karışan farklı türlere rastlanır.
Sulakalanlar
İzmit Körfezi'nin bittiği
yerde kurulan Kocaeli Sanayi Fuarı'nın bulunduğu bölgeden başlayarak Gölcük Sahil
Yolu’nun sağında ve solunda yer alan yaklaşık 120 hektar saha, 5.12.2006
tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından sulak alan ilan edilmiştir. İzmit
Körfezi'nde son yıllarda içinde yapılan gözlemlerde belirlenen kuş türü 115
adettir. İzmit Körfezi, nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan dikkuyruk
ördeği ve küçük karabatakların üreme sonrası önemli bir konaklama ve beslenme
alanıdır. Bu iki kuş türü Türkiye'nin taraf olduğu Bern sözleşmesine göre
‘Kesin Korunması Gerekli Türler’ listesinde yer almaktadır. Ayrıca, geçmiş
yıllarda Sapanca Gölü'nde yapılan sayımlarda önemli sayıda Macar ördeği,
elmabaş patka ve sakarmeke gibi su kuşları tespit edilmiştir.
Flora
Türkiye, bitki çeşitliliği ve
sayısal çokluğuyla dikkati çeken bir ülkedir. Tür sayısı açısından tüm komşu
ülkelerden çok daha zengin olan ülkemizde yaklaşık on bin çeşit bitki
bulunmaktadır. Türkiye, dünyanın bitki bölgelerinden Akdeniz bitki bölgesine
girer. Ülkemizdeki bitki örtüsünün dağılışında iklim, toprağın türü ve yüzey
şekilleri etken olmaktadır. Türkiye'de bunlara bağlı olarak üç farklı bitki
topluluğu bulunur. Bunlar Akdeniz, Karadeniz ve iç bölgelerin bitki
topluluklarıdır. Kocaeli'de ise daha çok Akdeniz ve Karadeniz bitki
topluluklarına rastlanır. İlin sınırları içerisinde endemik bitki yaşama ortamı
olan alanlar ve endemik bitki türü bulunmamaktadır.
Türler ve popülâsyonları
İl sınırları içinde daha çok
buğdaygiller, engerekotugiller, çançiçeğigiller, karanfilgiller,
topluçiçekgiller, sarmaşıkgiller, turpgiller, sütleğengiller, kayıngiller,
nanegiller ve baklagiller yetişmektedir.
Fauna
Kocaeli sınırları içerisinde
bölgeye ait çok ender hayvan türleri yaşama ortamı olan alanlar
bulunmamaktadır. Karasal türler ve aynı türe ait topluluklar olarak;
sürüngenler (kaplumbağa, büyük yeşilkertenkele, lekeli ince kertenkele), kuşlar
(alakarga, serçe, çulluk, bıldırcın, kara ördek, üveyik, atmaca, doğan, şahin,
küçük kartal, sülün, sığırcık, kızıl gagalı dağ kargası, memeliler (tavşan,
tilki, çakal, alacasansar, yaban domuzu, orman oyucu faresi, kurt, sincap, kunduz,
karaca, geyik) bulunmaktadır. İlde bulunan ve 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu
Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı'nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları
ve Yaban Hayvanı
Yerleştirme Alanları ise şöyle
sıralanır: Kandıra Seyrek, Çamkonak, Körfez Kutluca-Kıyırlı, Gebze-Yağcılar ile
KaramürselYalakdere-Kadriye-Tahtalı Fulacık köyleri arasında sülün kuşu,
Seyrek'le Ağva arasında geyik ve karaca, Kuruçeşme'nin kuzeyinde kalan alanda
(Çenedağ) keklik. İzmit Körfezi'nin güneyinde ayıların bulunduğu alanlar av
hayvanlarını koruma ve üretme sahalarıdır. Ayrıca Pazarçayırı, Örnekköy ve
Sultaniye köylerinin batısındaki alana 2006 yılı içinde geyik salınarak bu
bölgede koruma altına alınmıştır.
