BEYAZ GİYENLER KAYBETTİ

Sonunda hiç beklenmeyen oldu. Oysa ne güzel beyazlar giyinip el sıkışmışlardı. 52 yıldır süren savaş sona erecekti. Ama olmadı. Halk sadece 63 bin oy farkla “Hayır” dedi. Kolombiya’dan bahsediyorum tabii ki.

Kolombiya'da devlet ile solcu Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) örgütü arasında yapılan anlaşma referanduma götürülmüştü. Referandumdan herkesi şaşırtan bir şekilde kıl payı ‘hayır’ oyu çıktı. ‘Hayır’ların oranı yüzde 50.24'tü.

Kolombiyalılar temelinde anlaşmaya karşı olmadıklarını söylüyorlardı. Onların itiraz ettiği 52 yıldır terörist diye savaş verdikleri örgüt militanlarının af edilmesi. Çünkü 52 yılda 250 bine yakın kişi ölmüştü. 50 bin kişi ise ortalıktan kaybolmuştu. 7 milyon kişi göç etmek zorunda kalmıştı. Suriye iç savaşında bile bu kadar kişi göç etmedi. Buradan pay biçin.

Gerçi hükümet bu tepkiyi hesap edip katliam, işkence ve tecavüz gibi suçları işleyenleri affın dışında tutmuştu. Ama suçunu itiraf eden ceza indirimi de alacaktı. İşte en çok tepki gören madde de bu oldu.

Örgüt de geçmişte yaptığı katliamların farkındaydı. Bu yüzden halktan özür bile dilemişti. Ama yeterli gelmedi. ‘Hayır’ oyu çıkmasındaki bir diğer etkenin de örgütün verdiği sözü tutmayacağına olan inançtı.

Bu işin bir de siyasi boyutu var. FARC artık bir terör örgütü değil, siyasi parti olacaktı. Kuracağı parti 2018 ve 2022'deki genel seçimlerde ne oy alırsa alsın 10 sandalye garantisi bile verilmişti. İşte bu durum da anlaşmanın sindirilmesini zorlaştırdı.

Referanduma katılım çok azdı: Yüzde 37. Halkın önemli bir bölümü böyle bir oylamaya katılmayı bile ret etmişti.

Şimdi iki taraf da “Savaşa devam” demeyeceğini açıkladı. Görüşmeler yine sürecek. Ama sonuç ne olur bilinmez.

TANIDIK BİR ŞEYLER VAR

Kolombiya ile belki çok az benzer yanımız var. Benzeyen yanımız ise bizim de onlar gibi on yıllardır bir terörist örgüt ile mücadele etmemiz. BBC Kolombiya’daki barış sürecini satır başları ile derlemiş. Sizin için bir özet çıkarttım.

1) Devlet-FARC çatışması süreci neden ve nasıl başladı?

Kolombiya'da 1948'de, Liberal Parti liderinin bir suikast sonucu öldürülmesiyle Liberal Parti ve Muhafazakâr Parti yanlıları arasında bir iç savaş patlak verdi.

Bu süreçte Komünist Parti yoksul köylülere kendi kontrollerindeki tarım alanları oluşturma ve devlet destekli toprak sahiplerinin saldırılarına karşı 'öz savunmalarını' geliştirme çağrısı yaptı.

Bunu sistem için büyük bir tehdit olarak algılayan iktidar, ordu güçlerini bu bölgede yaşayanların üzerine gönderdi.

Bu saldırıya karşı çıkan, çatışmalar sonrası hayatta kalıp ormanlık alanlara çekilen bir grup Komünist Parti mensubu silahlı mücadeleye yönelme kararı aldı.

Bu da FARC'ın oluşumunu sağladı. FARC on yıllar boyunca büyüyerek faaliyetlerini sürdürdü.

2) Çatışmaların ülkeye 'maliyeti' ne oldu?

Yarım asırlık çatışmalar boyunca yaklaşık 250 bin kişi öldü. 6 milyondan fazla kişi evlerinden ayrılmak zorunda kaldı. FARC asıl olarak güvenlik güçlerini hedef aldı. Ama sivillerin yaşamını yitirdiği saldırılar da oldu.

3) Barış süreci nasıl başladı?

1980'lerden 2000'lere kadar çeşitli barış süreci denemeleri yaşandı ancak bunlar başarısızlıkla sonuçlandı.

Bir önceki dönemki hükümette savunma bakanlığı yapan, şahin bir lider olarak görülen, 2010'da iktidara gelirken de FARC'la mücadele sözü veren, iktidarının ilk aylarında da FARC'ın üzerine operasyonlarla giden Juan Manuel Santos, kısa süre sonra müzakere siyasetine doğru yöneldi. Son barış süreci 2011'de başladı. Görüşmeler bir süre gizli olarak sürdürüldü. Ağustos 2012'de ise Devlet Başkanı Santos FARC'la görüşmeler yapıldığını kamuoyuna açıkladı. 2012'den sonra görüşmeler kamuoyuna açık şekilde sürdürüldü.

4) Elini tetikten ilk çeken kim oldu?

İlk olarak FARC tek taraflı ateşkes ilan etti. Bu ateşkes ilanı 19 Kasım 2012'de geldi. Hemen ardından Kolombiya ordusu da örgüte yönelik operasyonlarını durdurdu. Kolombiya devleti uzun süre boyunca çift taraflı ateşkesi kabul etmedi. Çift taraflı ateşkes ancak Temmuz 2016'da geldi.

5) Arabulucular kimdi ve işlevleri neydi?

Barış sürecinin resmen başlamasından önceki dönemde Venezuela eski Devlet Başkanı Hugo Chavez'in FARC ve Kolombiya devleti arasında temas sağlanması için aracılık yaptığı biliniyor. Zaten ilk görüşmeler de Venezuela-Kolombiya sınırında yapıldı. Kamuoyuna bildirilerek yapılan ilk resmi formattaki görüşme ise Norveç'in başkenti Oslo'da gerçekleştirildi. Görüşmeler daha sonra Küba'nın başkenti Havana'da sürdü.

6) Süreç sırasında şiddet tamamen durdu mu?

Hayır. Şiddet olayları önceki dönemlere göre önemli oranda azalsa da dönem dönem operasyonlar, saldırılar ve çatışmalar yaşandı. Bunlar süreci krize soksa da, müzakereciler bu krizlerden çıkmayı başardı.

7) Kamuoyu barış sürecine nasıl bakıyordu?

Kamuoyu yoklamaları halkın büyük bir bölümünün sürece destek verdiğini ortaya koyuyordu. Taa ki referanduma kadar.

8) Uzlaşma hangi başlıklarda gerçekleşti?

Bunlar şöyle: Toprak reformu, siyasete katılım, silahsızlanma, yasa dışı uyuşturucu sorununa çözüm, kurbanların hakları, barış anlaşmasının uygulanması.

9) Referandumdan evet çıksaydı, silahsızlanma hangi aşamada ve nasıl gerçekleşecekti?

Silah bırakma, sürecin son aşamasında, yani “Evet”den hemen sonra hayata geçirilecekti..

10) Anlaşma sonrası FARC'a ne olacaktı?

FARC anlaşma kapsamında bir siyasal partiye dönüşecekti. Bu parti 2018'de gerçekleştirilecek milletvekili seçimlerine katılabilecekti.