Öncelikle, enflasyon muhasebesinin yasal vergi mevzuatımız olan Vergi Usul Kanununda enflasyon düzeltmesi olarak tanımlandığını belirteyim.

Bu nedenle yazımlarda hem Enflasyon Düzeltmesi hem de Enflasyon Muhasebesi terimi sıklıkla kullanıyorum.

İşletme ve şirketler için 2023 Mali Tablolarını Enflasyon Düzeltmesine tabi tutulması gereken son tarihin 2023 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinin son tarihi olan 30 Nisan 2024 olduğunu önceki yazımda belirtmiştim.

Enflasyon Düzeltmesi yazılarımın bugünkü kısmında da 2023 ve 2024 Mali Tablolarına yapacağımız Enflasyon Düzeltmesine ilişkin özellikli hususları ve notları sizlerle paylaşmaya devam ediyorum.

ENFLASYON DÜZELTMESİNE İLİŞKİN ÖNEMLİ TEBLİĞ

555 nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 30.12.2023 tarihli 32415 no’lu Resmi Gazetede yayımlandı.

Bu tebliğ önemli idi çünkü;

2023 ve takip eden hesap dönemlerine yönelik olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların düzeltme işlemlerinin usul ve esaslarının çerçevesini çiziyordu.

Tebliğin öne çıkan hususlarını hatırlayalım;

·       Düzeltme sırasında yapılacak temel usul ve işlemlere,

·       2023 hesap dönemine ait bilançonun enflasyon düzeltilmesine,

·       2024 hesap dönemi ve sonraki dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesi işlemlerine,

·       Geçici vergi dönemlerinde de mali tabloların düzenlenmesi ve enflasyon düzeltmesi yapılması zorunluluğuna, 

·       Enflasyon Düzeltmesine ilişkin özellikli hususlara yer verişmiştir.

1/1/2024 TARİHİNDEN ÖNCE AYRILMIŞ VE SERMAYEYE İLAVE EDİLMİŞ FONLAR

Önceki yayınlanmış taslak tebliğde;

01.01.2024 tarihinden önce ayrılmış olan ve sermayeye ilave edilen iştirakler yeniden değerleme artış fonunun sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, 31.12.2023 tarihli bilançonun düzeltilmesi sırasında artış olarak dikkate alınabilecek ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtilmişti.

555 no.lu VUK Genel Tebliğinde ise; Sermayeye ilave edilen yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, 31/12/2023 tarihli bilançonun düzeltilmesi sırasında artış olarak dikkate alınmayacak ve bunlar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

BİRİKMİŞ AMORTİSMANLARIN DÜZELTMESİ

Taslak tebliğ'de; amortismana tabi iktisadi kıymetlerin üzerinden, daha önceki yıllarda ayrılmamış amortisman tutarlarının ayrılmış gibi kabul edilmeyeceği ve enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacağı düzenlemesine yer verilmişti.

Bu tutarlar, enflasyon düzeltmesi sonrasında da gider olarak dikkate alınamayacaktır. Bunun yanı sıra, amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan ve amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmiş iktisadi kıymetlerin (işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler dahil) ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ihtiyari tutulmuştur.

VUK 555 no.lu tebliğe göre; Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir.

Tebliğde ayrıca konuya ilişkin olarak aşağıdaki örneğe yer verilmiştir.

“Örneğin; düzeltmeye esas değeri 1.000.000 TL ve birikmiş amortismanı 600.000 TL olan bir iktisadi kıymetin 2,45 düzeltme katsayısı ile düzeltilmesi sonucu değeri (1.000.000x2,45=) 2.450.000 TL, bu durumda iktisadi kıymetin değerinde ortaya çıkan artış oranı da, (2.450.000-1.000.000)/1.000.000=) %145 olacaktır.

Amortisman tutarı bu oran dikkate alınarak düzeltilecek ve düzeltilmiş tutar (600.000+600.000x%145=) 1.470.000 TL olarak hesaplanacaktır.”

KARŞILIKLARIN DÜZELTİLMESİ - KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

Vergi Usul Kanununun 288 inci maddesinde, hasıl olan veya husulü beklenen fakat miktarı katiyetle kestirilmeyen ve teşebbüs için bir borç mahiyetini arz eden belli bazı zararları karşılamak maksadıyla hesaben ayrılan meblağlara karşılık denildiği, karşılıkların mukayyet değerleriyle pasifleştirilmek suretiyle değerleneceği ve amortisman kayıtları hakkındaki özel hükümlerin mahfuz olduğu hükme bağlanmıştır.

328 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde de iktisadi işletmeye dahil (karşılıklar gibi) bir takım iktisadi kıymetlerin asli bir kıymet mahiyeti taşımadıkları, belli bir iktisadi kıymete bağlı olarak hesaben mali tabloda kendilerine yer buldukları ve bu tür kıymetlerin bağlı oldukları iktisadi kıymete göre parasal ya da parasal olmayan ayrımına tabi tutulacakları, düzeltme işlemine tabi olacak karşılıkların da Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılması mümkün olan karşılıklar olduğu açıklanmıştır.

Buna göre Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılması mümkün olmayan bir karşılık, bilançoda yer alsa bile enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaktır.

Örneğin, kıdem tazminatı karşılığı, garanti gider karşılığı gibi karşılıklar Vergi Usul Kanununda sayılan karşılıklar arasında yer almadığından enflasyon düzeltmesinde de kıdem tazminatı karşılığı veya garanti gider karşılığı olarak dikkate alınmayacaklardır.

Bir başka ifadeyle, bunların karşılık olarak ayrıldığı kaynağın, parasal olan veya olmayan kıymet olup olmamasına göre, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerekir.

Vergi Usul Kanunu hükümlerine uygun olarak ayrılmış olan şüpheli alacak karşılığı ise parasal mahiyet taşıdığından enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER DÜZELTİLECEK Mİ?

555 no.lu Vergi usul Kanunu Genel Tebliğinde, hangi Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alınacağı hükmolunmuştur.

Buna göre, 2024 hesap dönemine ilişkin verilecek geçici vergi beyannameleri ile yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannamelerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını tespit ederken;

• Bilanço üzerinde düzeltmeye tabi tutulan parasal olmayan kıymetlerden kaynaklanan kanunen kabul edilmeyen giderleri düzeltilmiş tutarlarıyla,
   
• Vergiden istisna edilmiş olan kazançlarını ise bu kazançların belirlenmesine esas bilançoların düzeltilmesi sonucu oluşan farkları da içerecek şekilde belirlenen tutarlarıyla

dikkate alacaklar, beyanname üzerinde ayrıca bir düzeltme yapılmayacaktır.

Bu kapsamda; 

·       ödenen trafik para cezası,

·       binek otomobillere ilişkin akaryakıt gibi harcamaların gider olarak dikkate alınamayacak kısmı,

·       gider olarak dikkate alınamayacak olan motorlu taşıtlar vergisi ödemeleri gibi harcamalar,

·       enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağından, beyannamede mevcut tutarları üzerinden kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Fazladan ayrılmış amortisman tutarları gibi giderler, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağından, beyannamede düzeltilmiş tutarları üzerinden kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

VERGİDEN İSTİSNA EDİLMİŞ KAZANÇLARA ENFLASYON DÜZELTMESİ VAR MI?

Tebliğde “vergiden istisna edilmiş olan tutarları enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alacaklar” açıklamasına yer verilmiştir.

Vergiden İstisna edilmiş kazançların düzeltmesine ilişkin olarak;

Aynı şekilde, vergiden istisna edilen kazançlar da enflasyon düzeltmesine tabi tutulan bilançolara göre tespit edilecek ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş kazanç tutarları beyannamede indirim konusu yapılabilecektir.

Örneğin, serbest bölgede faaliyette bulunan ve kazançlarının tamamı istisna kapsamında olan bir mükellef, 2024 yılı bilançosunu düzeltmeye tabi tutacak ve düzeltme sonucu oluşan kazanç tutarını beyannamede istisna olarak göstermek suretiyle matrahtan indirim konusu yapabilecektir.

REEL OLMAYAN FİNANSMAN MALİYETİNİN MUHASEBE KAYITLARINDA GÖSTERİLMESİ

Önceki yazımda Enflasyon Düzeltmesinin en karmaşık konusu olan Reel Olmayan Finansman Maliyetlerini detaylı şekilde açıklamıştım.

İlk önce yayınlanmış enflasyon düzeltmesi tebliğ taslağında; reel olmayan finansman maliyetinin tevsikine ilişkin kayıt ve belgelerin açık ve kesin bilgiler içermesi gerektiği açıklanmıştı.

VUK 555 no.lu Genel Tebliğe göre; reel olmayan finansman maliyetinin, düzeltmeye esas tutarın tespitinde dikkate alınacağı, ilave olarak ayrıca muhasebe kayıtlarında gösterilmesine gerek olmadığı belirtildi.

2023 ENFLASYON DÜZELTMESİNDE VERGİ ÇIKACAK MI?

31.12.2023 Mali Tablolarına yapacağımız Enflasyon Düzeltmesi sonucunda oluşan Enflasyon Düzeltmesi Karı veya Enflasyon Düzeltmesi Zararını, Dönem Kar veya Azarı ile ilişkilendirmeden Gelir Tablosunu atmayacağız.

31.12.2023 yılı Enflasyon Düzeltmesini vergilendirmeyeceğiz.

Mayıs 2024 döneminde yapacağımız 1.Dönem Geçici Vergi Beyannamesinde ise 2024 yılı için eğer gerekli şartlar oluşursa enflasyon düzeltmesi yapmaya devam edeceğiz.

2024 yılı 1.Geçici Vergi beyannamesi dönemi olan Mayıs 2024’te Enflasyon Düzeltmesi sonucu oluşan düzeltme farkını Gelir Tablosuna aktaracağız,

Bu durumda da 2024 yılı Enflasyon Düzeltme farkını Kar/Zarar atıp vergilendireceğiz.

Enflasyon Düzeltmesi ve Enflasyon Muhasebesine ilişkin özellikli hususları ve notlarımı yazmaya devam edeceğim.