HAMMURABİ KANUNLARINA BAKIŞ

Fethettiği halkların tümü için tek bir evrensel yasaya ihtiyaç duyan Hammurabi’nin yazdırdığı bu kanunların yazım dilinden sayısına, tarihinden günümüzdeki modern hukuka etkilerini inceledik.

Babil Kralı’nın toplumu ilgilendiren hemen hemen her konuda düzenleme getirdiği Hammurabi Kanunları'nın maddelerini okuduktan sonra “Adam bir şey biliyormuş da yaptırmış.” diyebilirsiniz.

HAMURABİ KANUNLARI

Hammurabi, MÖ 1792 ila MÖ 1750 yılları arasında hüküm süren ve Babil İmparatorluğu'nu en geniş sınırlarına taşıyan bir kraldı. O dönemde Mezopotamya, yani günümüzün Irak toprakları, dünyanın en gelişmiş uygarlıklarına ev sahipliği yapıyordu.

Adaletli yönetimi ve özellikle de hukuki düzenlemeleriyle tanınan Hammurabi’nin çıkardığı kanunlar da Babil’in kanunları olarak biliniyor ve bu kanunlar, tarihin en eski ve en iyi korunmuş yasalarından biri olarak kabul ediliyor.

Kanun 1: Bir kimse, bir başkasını suçlayıp onu bir cinayetle itham ederse ama kanıtlayamazsa, suçlayan ölüm cezasına çarptırılır.

Kanun 3: Bir adam, bir davada yalancı şahitlik yaparsa veya verdiği ifadeyi kanıtlamazsa, eğer bu dava hayatla ilgili bir dava ise o adam idam edilir.

Kanun 5: Bir yargıç hatalı karar verir ve bu ortaya çıkarsa davada kendisi tarafından belirlenen cezanın 12 katını öder ve bir daha yargıçlık yapamaz.

Kanun 22: Bir kimse, bir başkasının hizmetçisini gasp ederse ve suçlu bulunursa, o hizmetçiyi sahibine geri vermek zorundadır.

Kanun 42: Biri, bir serbest adamın kölesini alıkoymuşsa, o kişi kölenin sahibine onun fiyatının iki katını ödemek zorundadır.

Kanun 110: Bir kimse, bir tarlayı sürer ve ürün ekerse, hasatta tarlanın sahibine ürünün bir kısmını vermek zorundadır.

Kanun 117: Eğer bir adam borçluysa ve karısını, oğlunu veya kızını satarsa veya onları hizmete bağlarsa, üç yıl boyunca efendilerini satın alan kişinin evinde çalışacaklardır; dördüncü yılda özgürlüklerine kavuşacaklardır.

Kanun 129: Bir adamın karısı başka bir adamla yatarken yakalanırsa, kadın bağlanıp suya atılacaktır. Eğer kadının kocası karısını kurtarmak isterse kral da hizmetçisini bağışlayacaktır.

Kanun 138: Bir adam, kendisine çocuk doğurmayan karısını boşamak isterse, ona evlilik bedeli kadar para verecektir ve babasının evinden getirdiği çeyizini ona telafi ettikten sonra boşanabilecektir.

Kanun 154: Bir adam kızıyla ensest ilişkide bulunursa, o adam şehirden sürülür.

Kanun 195: Bir oğul babasına vurursa onun eli kesilir.

Kanun 196: Bir kimse, bir başkasının gözünü çıkarırsa, onun gözü de çıkarılacaktır.

Kanun 197: Bir kimse, bir adamı yaralar ve onun kemiğini kırarsa, onun da kemiği kırılacaktır.

Kanun 218: Eğer bir doktor, bronz bir neşterle ciddi bir yara için bir adamı ameliyat ederse ve adamın ölümüne sebep olursa ya da adamın gözünü yok ederse, onun eli kesilecektir.

Kanun 229: Birisi, bir başkasının evini inşa eder ve o evi sağlam yapmazsa ve ev çöker, ev sahibini öldürürse, inşaatçı ölüm cezasına çarptırılır.

Kanun 230: Eğer çöken ev ev sahibinin oğlunu öldürürse, inşaatçının oğlu ölüm cezasına çarptırılır.

O dönemdeki yasal sorunlara çözüm arama konu olunca “Hammurani Kanunları kaç tane?” diye soruyor olabilirsiniz. Öncelikle Hammurabi Kanunları’nın 282 maddeden oluştuğunu belirtelim.

Hammurabi Kanunları maddeleri sayıca fazla olduğundan sadece önemli ve öne çıkanları ekledim.

Babil halkının günlük yaşamında derin izler bırakan Hammurabi Kanunları, toplumun her kesimine, yani zenginlerden fakirlere, erkeklerden kadınlara ve hatta kölelere kadar herkese uygulanıyordu.

Kanunlar aracılığıyla toplumsal sınıflar arasında bir düzen sağlamayı amaçlandığı gibi her bir sınıfın hakları ile sorumlulukları da belirleniyordu.

Dönemin şartları düşünüldüğünde bu kadar uzun metinlerin nasıl yazıldığı sorusu da akıllara geliyor olabilir. Hammurabi Kanunları, Akadca dili kullanılarak çivi yazısı ile bir dizi taş stel üzerine yazılmış.

Steller, Babil'in çeşitli yerlerine konumlandırılarak kanunların halka açık bir şekilde sergilenmesi sağlamıştı. Bu uygulama, kanunların sadece yasal birer belge olmaktan öte, aynı zamanda birer eğitim ve bilgilendirme aracı olarak kullanıldığını da gösteriyor.

Hammurabi Kanunları, özellikle ceza hukuku alanında, oldukça sert yaptırımlar içeriyor. Kanunların bu denli katı olmasının nedeni ise o dönemdeki güvenlik sorunları ve toplumsal düzensizliklerin önüne geçmek amacıyla caydırıcılık sağlamak.

Örneğin, "Göz karşılığında göz" ilkesi, suç işleyen kişilere karşı uygulanan cezaların, işlenen suçun ağırlığına eşit veya ona uygun olmasını sağlıyor. Tabii ki bu sert yaptırımlar, modern hukuk anlayışıyla karşılaştırıldığında oldukça ağır bulunabilir.

Hammurabi Kanunları hakkında bilgi deryası arasında, tüm maddelerin son derece sert ve acımasız olduğu düşüncesi yer alıyor. Ancak kanunlar aynı zamanda toplumsal düzeni ve adaleti sağlama amacı taşıdığı için bazı yönleri, modern perspektiften ağır gibi görünüyor.

Ancak bu yasaların yazıldığı dönemin toplumsal ve ekonomik koşulları içinde değerlendirilmesi gerektiği de unutulmamalı.

Hammurabi Kanunları, sonraki uygarlıklar üzerinde derin bir etki bırakmış ve modern hukuk sistemlerinin temellerini oluşturan bazı temel ilkelere ilham kaynağı olmuştur. Kanunlar, aynı zamanda, toplumsal adalet ve eşitlik kavramlarının tarih öncesi dönemlerden bu yana insanlık için ne kadar önemli olduğunu da gösteriyor.

Bugün, Hammurabi Kanunları, hukuk ve adaletin evrensel değerler olarak nasıl şekillendiğine dair önemli bir tarihi belge olarak kabul ediliyor ve hukukun gelişimi üzerine çalışan bilim insanları tarafından da hâlâ inceleniyor.

GÜNÜN SÖZÜ: HUKUK VE ADALET