Ukrayna’nın ilk kez karşı saldırı denemesi değil bu ancak bir önceki saldırı neredeyse davul-zurna çalınan bir hazırlıktan sonra hezimetimsi bir şekilde başlamış ve öyle sonuçlanmıştı. Bu hezimet, Ukrayna karşı saldırısının bir taktik olarak işe yarar olmasını da sorgulanır hale getirmişti. Hatırlanacaktır, Kiev’in ilk karşı saldırısından önce de olası Ukrayna saldırı stratejisinin taktik ve stratejik amaçları çok tartışılıyordu. O zaman Ukrayna saldırısından temel beklenti sürpriz kazanımlar ile Rusya’nın savaş planını bozmak, zaten Rusların zorlandığı komuta-koordinasyon noktasında Kremlin’in zafiyetini açığa çıkartmak ve bunun üzerinden Rusya’yı savaşı kaybedeceğine ikna etmekti. Aslında başarısızlığın faturasını sadece Ukrayna’nın 2023 Haziran’ında başlattığı saldırının yetersizliğine kesmek çok da adil değil.

2023 Ukrayna Karşı-saldırı Denemesi Sonrası Oluşan Tablo

Savaşın başından itibaren Ukrayna karşı saldırısını destekleyecek silah ve lojistik yardımı konusunda çeşitli soru işaretleri vardı ve karşı saldırı bu yardımların- kritik silah yardımlarının dahi yetersizliğini kanıtlıyordu. O gün görüş belirten uzmanlara göre Ukrayna Ordusunun rezerv ve silah kapasitesindeki sıkışıklığı aşmayı bekleyip, topyekûn bir karşı saldırı başlatmanın manası yoktu. Ukrayna ordusu kendi yıpranmışlığını ve sahada kaybettiği endüstriyel gücü yerine koyabilecek mi zaten bu belli değil. Karşı saldırının amacı, sürpriz sabotaj, alt yapı saldırıları ile de birleşince Rus savaş ekonomisinin sürdürülebilirliğini sorgulatmak, bunun üzerinde sahada başta olmak üzere Rus tarafının moralini bozmaktı. Bu nedenle o gün karşı saldırı büyük resmin bir parçası olarak planlanmıştı. Büyük resimde kritik önemdeki unsur ise Rusların ve Rus ekonomisinin küresel sistem içerisinde izole olması, ekonominin kendini tamir edecek dinamizmden yoksun kalmasıydı. Dolayısıyla o gün başarılamayan sadece sahada sürpriz kazanımlar değildi, Batı sistemden Rusya’yı izole edemediğini kabul etmek zorunda kaldı. Bu kabul edişi şunu da içeriyordu; Rusya Batı’yı sıkıştırmak için başka sahaları, ortaklıkları, alanları kullanabilirdi. Bu noktadan itibaren Ukrayna savaşı Rusya'nın avantajının daha net hissedildiği bir çıkmaza girdi. Çıkmaz, iki tarafın savaş amaçlarının tam anlamıyla gerçekleştirilmesi zor olduğu için kullandığımız kavram. Öte yandan Rusya Donbass’ta büyük ölçüde kontrol oluşturmaya yakın taraf. 2023 sonundan itibaren Moskova, Donbass bölgesinde tamamen hakimiyet kurmak için kimi zaman hissedilen kimi zaman hissedilmesi zor düşük düzeyli bir saldırı stratejisi benimsedi. Ukrayna’nın Donbass’ı Rusya’dan parça parça kurtarmasını güçleştirecek şekilde savunmasını sağlamlaştırdı. Ukrayna ordusunun savaşta yıpranmasının etkisi de bu dönemde, bu tablo karşısında daha net anlaşılır hale geldi. ABD Kongresinde yardımların geciktirilmesi, Almanya’nın bazı saldırı silahlarının Kiev’e sağlanması konusunda ayak diremesi durumu Ukrayna adına daha zor yönetilir hale getirdi. Gerçi Ruslar Harkiv’i ele geçirmeyi başaramadı ama şehir üzerinde büyük bir baskı oluşturmayı başardı. Şehir, Rus ilerlemesinden kaçan Ukraynalılar için de bir sığınma hattı. Dolayısıyla Donbass’ın kontrolü noktasında stratejik önemi yanında Ukrayna savunması için sembolik bir önemi de var. Bu baskıya karşı Batı’nın el yükseltme stratejisi Batı caydırıcılığının dışında kalan Ukrayna için büyük bir fayda sağlamıyordu. Keza, Batının el yükseltmesi, bir korku eşiği de oluşturmadı; biliyoruz ki cevaben Rusya da el yükseltti. Sonuçta 2024 Ağustos karşı saldırısı öncesi Kiev sahaya baktığında şöyle bir tablo görüyordu: Ruslar Doğu Ukrayna’nın önemli bir kısmını ve nüfusunu ezip geçti. Mesele sadece bu sahanın Ruslar tarafından ele geçirilmesi ve Ruslaştırılması değil (-ki artık kimine göre Kremlin Ruslaştırma ile çok uğraşmıyor), alt yapının, ekonominin, bu toprakları değerli ve yaşanabilir halde tutan unsurların yok olması. Bu bir gün Rusya ile pazarlığa oturulacaksa Ukrayna’ya topraklarını geri alma imkânı kalmadığını daha doğrusu toprakları geri kazanmanın gerçek bir kazanç olmadığını hatırlattığı gibi, Rusya ile yapılacak geçici anlaşmaların Doğu Ukrayna’nın bitik hali ile birleştirildiğinde sahanın bir dondurulmuş sorun alanı oluşturduğunu da söylüyor. NATO tarzı caydırıcılıktan mahrum olduğu müddetçe Kiev, Kremlin’in kılıcını (yeniden saldırabileceği gerçeğini) boynunda hissetmeye devam edecek.

6 Ağustos Saldırısının Önemi

İşte kimilerine göre 6 Ağustos’ta Kursk’a yönelik başlayan Ukrayna karşı saldırısı bu tablonun tüm dinamiklerini değiştirmeden (değiştirebilecek güçte bir karşı saldırıdan bahsetmiyoruz çünkü) tablonun görünümü değiştirmeyi amaçlıyor. Bu seferki karşı saldırı Rusya’nın Donbass’da sürdürdüğü saldırı-savunmaya karşı değil, doğrudan Ukrayna sınırının ötesinde uzanan Rus topraklarına doğru gerçekleşti. Bu nedenle en az iki açıdan sembolik önemde. İlk olarak Ukrayna, savaşı Rus topraklarına taşıyor. Tabi bu Ukrayna’nın Rus topraklarını hedef aldığı ilk saldırı değil. ABD dahil bazı Avrupalı ülkelerin Batı menşeili silahların sınırlı amaçla Rus topraklarına yönelik saldırılarda kullanılmasının önünü açtığını da biliyoruz. Kursk’taki sınırlı amaç Ukraynalı görüş bildirenlere göre Harkiv üzerindeki baskıyı azaltmak ve Rusya’nın Donbass’tan Kursk’a sınırlı da olsa kuvvet kaydırmasını sağlamak. Dolayısıyla Ukraynalılara göre Kursk saldırısı Donbass’taki savunmaya hizmet ediyor ve ABD’nin (ki bu saldırıdan haberdar olmadıklarını iddia etmeleri inandırıcı değil ama işler bu savaşta böyle yürüyor) çizdiği sınırları aşmıyor. Böylece Ukrayna İkinci Dünya Savaşından sonra ilk kez Rus topraklarını işgal niyeti olmadan işgal etmiş oluyor. Rus vatandaşlarının sahayı boşaltması emirleri veriliyor, Rusların bir kısmı kaçarken Ukrayna’ya geçmek zorunda kalıyor. Ukrayna açıkça Rusya’yı esir takası pazarlığına zorlamak için Rus askerlerini olabildiğince çok esir almak istediğini söylüyor. Esir Rus askerlerinin görüntüsü servis ediliyor, savaşmak için gelen Ukraynalıların ve Rusların röportajları karşılıklı servis ediliyor. Açıkçası sahadan sağlıklı bir bilgi almanın çok mümkün olmadığı günler zira Kiev’in hedeflerinden biri sürprizden mümkün olduğunca faydalanmak. Kremlin, olayı büyütmeme derdinde ve bazı rakamlar açıklanıyor. Şu kadar araç yok edildi, şu kadar asker bertaraf edildi gibi. Kremlin’in rakibi küçümsemek için açıkladığı rakamlar Kursk saldırısının maceradan ziyade planlı ve donanımlı bir eylem olduğunu gösterdiği gibi, bu rakamlar yok edilmesine rağmen Rusya’nın bölgenin kontrolünü neden hala ele geçiremediğini açıklamıyor.

Rusya ve Müttefiklere Mesaj Var

Saldırının ikinci önemi de tam da burada. Rusya Ukrayna Savaşı’nda bazı askeri zaaflara sahip. Bu zaaflar hem savaşın ilk aşamalarında hem de Wagner ayaklanması gibi enstantaneler de görünürlük kazanmıştı. Kim, kimi komuta ediyor, beklenmeyen bir hadise gerçekleştiğinde sahada yeni duruma, askeri koşullara adaptasyon kısa sürede sağlanıyor mu; bu soruların cevabını Rusya adına tatmin edecek şekilde vermek çok kolay değil. İstihbarat ve gözlem zafiyeti 2022’den beri Moskova’yı zorlayan bir etmen olarak söylenir. Ukrayna karşı saldırısı gerçek bir sürpriz saldırı olmuş gözüküyor ve Moskova cephesinde olumsuzlukların hala baki kaldığını dosta, düşmana, Rus halkına ve ordusuna hatırlatıyor. Kimse Putin’in koltuğunun sarsılmasını beklemiyor ama Kremlin’in güvendiği güvenlik elitleri arasında ufak çaplı bir sarsıntı yaşanması hiç fena olmaz. Hatırlanacaktır, Putin güvenlik elitleri içerisinde bir küçük yer değişikliği gerçekleştirerek Belousov’u Savunma Bakanı yapmıştı. Verilen mesaj, Rusya’nın savunma ekonomisini uzun bir savaşı kaldıracak şekilde ayarlayabileceğiydi. Şimdi Ukrayna hem Moskova’ya hem de Batılı müttefiklerine bu uzun savaş esnasında Rusya’ya ummadığı maliyetleri çıkartabileceğini söylüyor. Kiev’in hem içeride hem de dışarıda savaşı sürdürmek için ihtiyaç duyduğu desteği sağlamakta zorlandığı biliniyor. Ukrayna savaş ekonomisi ile Rus savaş ekonomisini kıyaslamak zaten çok güç ama bunun dışında da Avrupalıların ekonomik dertleri var ve ABD’nin kafası Ukrayna konusunda seçimler nedeniyle, Trump’ın ve Vance’in sözleri nedeniyle karışık. O nedenle Kiev, savaşı üstelik hem savunma hem de saldırı hattında Rusya’yı zorlayarak sürdürebileceği mesajını da veriyor. Bu mesajın tam tersi bir mesajı da Ukrayna’nın verme ihtimalini unutmayalım. Kimsenin kimseye güvenemeyeceği bir büyük güç mücadelesinin aracı ve alanı durumda Ukrayna. Bu yüzden savaşın dönüm noktaları ile ilgili kritik karar anlarında kontrolü yitirme şansı var. İnsan, toprak ve para kaybetti, karşılığında Batı’dan geleceğe yönelik muğlak sözler aldı. NATO Washington zirvesinde bu sözler Kiev rejimine verilirken, Avrupa dönem başkanı Trump ile barış misyonu çerçevesinde görüşüyordu. Kısaca uluslararası konjonktüre ve büyük güçler arasındaki rekabettin sertliğine bağlı olarak birdenbire Ukrayna dosyasının kapanmasına karar verilebilir. Kiev öyle bir durumda masaya savaşı sürdürme gücü ve iradesi olan bir taraf olarak oturup, mümkün olduğunca az taviz vererek kolunu-bacağını büyük güçlerin paylaşım heyecanından kurtarmak istiyor. Bunun için de Kursk’ta yakaladığı saldırı dinamiğini, saldırı kapasitesini yok etmeden/ ettirmeden koruması gerek. Küçük bir saha için zorlu bir amaç. Gelişmeler üzerinden Ukrayna’nın başarıp başaramadığını bekleyip, görüp, değerlendireceğiz.