The Guardian'da Matthew Taylor tarafından kaleme alınan bir yazıda Avrupa'da neredeyse hiç bilinmeyen ancak Japonya, Güney Kore ve Çin'den Bangladeş, Hindistan ve Kaliforniya'ya kadar pek çok ülke ve bölgede başarıyla uygulanan, elektrikte ''yükselen kademeli tarife'' ya da ''ulusal enerji garanti sistemi'' yönteminin yoksul kesimlere bir getirisinin olup olmayacağı irdeleniyor.
Yazıda, Dünya nüfusunun yarısından fazlasının, savunucularının yakıt yoksulluğuyla mücadele edebileceğini, çökmekte olan konut stokunu iyileştirebileceğini ve enerji talebini azaltabileceğini söylediği böyle bir enerji sistemi altında yaşadığı, üstelik doğru tasarlandığında vergi mükelleflerine hiçbir maliyeti de olmayacağı vurgulandı.
Yükselen kademeli tarife ya da ulusal enerji garanti sistemi (NEG) Avrupa'da neredeyse hiç bilinmiyor ancak Japonya, Güney Kore ve Çin'den Bangladeş, Hindistan ve Kaliforniya'ya kadar pek çok ülke ve bölgede başarıyla uygulanıyor.
''Fikir basit: ısınmadan yemek pişirmeye ve aydınlatmaya kadar temel ihtiyaçları karşılamak üzere hesaplanan ilk enerji bloğu ya indirimli olarak ya da ücretsiz olarak veriliyor. Birim başına maliyet daha sonra ek bloklarda artıyor, yani aşırı veya zorunlu olmayan tüketimi olan daha zengin evler daha fazla ödüyor.''
Savunucularına göre bu sistemin faydaları saymakla bitmez: en düşük gelire sahip olanlar ısınmadan yemek pişirmeye ve ışığa kadar temel ihtiyaçlarını karşılayacak uygun fiyatlı enerji elde ederek yakıt yoksulluğunu azaltır ya da ortadan kaldırır.
Çoğunlukla daha varlıklı hanelerle bağlantılı olan aşırı tüketim, daha yüksek bir oranda ücretlendirilerek daha ucuz tarifeyi sübvanse eder. Ve herkes, en ucuz blokta kalabilmek için tüketimi azaltmaya ve yalıtım, akıllı teknoloji ve diğer enerji verimli önlemlerle evlerini iyileştirmeye teşvik ediliyor.
Destekçilerine göre bir diğer avantaj da en düşük tarifenin doğrudan yenilenebilir enerjinin yaygınlaştırılmasıyla bağlantılı olabilmesi. Bu senaryoda ucuz rüzgar ve güneş enerjisi en düşük tarifenin boyutunu belirleyecek ve bu tarife daha sonra tüm tüketiciler arasında paylaştırılarak düşük karbonlu bir enerji sistemine geçişte halka doğrudan bir pay verecek.
Uzmanlar, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin yol açtığı enerji krizinin on milyonlarca insanı yakıt yoksulluğuna sürüklemesinin ardından Avrupa ve Birleşik Krallık'taki mevcut enerji fiyatlandırma sisteminin acil bir revizyona ihtiyacı olduğunu söylüyor.
Kriz, Avrupa'daki ülkeleri enerji piyasalarına milyarlarca pound pompalamaya zorladı. Sadece Birleşik Krallık'ta hükümet, ülke tarihindeki en pahalı enerji politikası olduğu düşünülen ve yaklaşık 20 milyar sterline mal olan bir enerji fiyat garantisi (EPG) uygulamaya koydu.
Birleşik Krallık ve Avrupa'daki hükümetler şimdi uluslararası fosil yakıt dalgalanmalarına maruz kalmayı azaltmak, talebin azaltılmasını teşvik etmek ve yenilenebilir enerjiye destek sağlamak için enerji piyasasında toptan bir reform yapmayı düşünüyor.
Artan blok tarife ya da ulusal enerji garantisi olarak da bilinen yükselen blok tarife devreye giriyor. Düşünce kuruluşu New Economics Foundation'da kıdemli bir ekonomist olan ve kısa bir süre önce Ulusal Enerji Garantisi planının potansiyeli üzerine bir makale yayınlayan Alex Chapman'a göre, Birleşik Krallık'ta ve Avrupa genelinde bu fikre olan ilgi giderek artıyor. "Önümüzdeki birkaç yıl içinde büyük miktarda ucuz, yeni yenilenebilir enerji şebekeye bağlanacak, İngiltere'de bu özellikle yeni hükümetin kara rüzgarı ve güneş enerjisi planları sayesinde olacak."
Bu enerjinin ulusal tüketimin içinde kaybolup gitmesi yerine, yeni bir yükselen blok tarifeye yönlendirilmesi gerektiğini savunuyor. "Ultra ucuz enerjinin ilk bloğu, net sıfıra yönelik ulusal misyonumuzun bir temettüsü olarak ülkedeki her haneye sunulmalıdır" diye ekliyor.
Ancak, dünya genelinde su ve enerji hizmetlerinde yaygın olarak kullanılan bu sistemin faydaları konusunda daha az emin olan değerlendirmeler de var.
Alman düşünce kuruluşu Heinrich-Böll-Stiftung'un Avrupa enerji dönüşümü programı başkanı Jörg Mühlenhoff, AB'de enerji piyasasında radikal bir reforma yönelik artan bir ilgi olduğunu söyledi.
Bir tür artan tarife reformunu desteklediğini ancak "şeytanın ayrıntıda gizli olduğunu" söyledi ve "En düşük blok için doğru elektrik miktarını nasıl tanımladığınız, hane halkı nedir, yetişkin sayısına mı dayanıyor, sağlıkla ilgili hassasiyetleri dikkate alıyor musunuz - hala üzerinde çalışmamız gereken çok şey var" dedi.
Mühlenhoff, ideal modelin temel ihtiyaçları karşılamak için düşük maliyetli bir blok olacağını, daha yüksek oranların ise sadece enerji verimliliğini teşvik etmek için değil, aynı zamanda tüketicileri yüksek talep zamanlarında veya yenilenebilir üretimin düşük olduğu zamanlarda elektrik kullanmaktan uzaklaştırmak için dalgalanan piyasa oranları ve enerji üretimi ile bağlantılı olacağını söyledi ve şu noktaların altını çizdi:
"Hayat pahalılığı krizinin üstesinden gelmenin yanı sıra insanların yenilenebilir enerji potansiyelinden yararlanmalarını sağlayan, yani temel ihtiyaçlar için yeterli elektriğe erişebilecekleri ama aynı zamanda çok fazla rüzgar, çok fazla güneş olduğunda toptan piyasa fiyatlarının daha düşük olacağını, dolayısıyla elektrikli cihazlarınızı, elektrikli aracınızı, elektrikli ısı pompanızı vb. çalıştırmanın tam zamanı olduğunu bildikleri bir sisteme ihtiyacımız var."
Mühlenhoff, AB genelinde ve Birleşik Krallık'ta popülist partilerin yükselişi bağlamında reforme edilmiş bir enerji sisteminin daha geniş faydaları olabileceğini söyledi ve ekledi:
"Yenilenebilir enerjiye geçişin faydalarının hanelere ulaşmasını ve insanların bunu faturalarında görebilmesini sağlamanız gerekiyor. Aksi takdirde, Avrupa seçim kampanyası sırasında gördüğümüz gibi, aşırı sağcılar, popülistler bu konuyu ele alacak ve enerji dönüşümüne karşı kampanya yürüteceklerdir, oysa gerçekte bunu doğru yaparsak yenilenebilir enerjilere geçiş, enerji verimliliği, insanların yaşadığı pek çok soruna cevap olacaktır."
