Araştırmalar, bir çocuğun okuduğu kitap oranı ile zekâ
gelişiminin doğru orantıda olduğunu göstermekte. Çocuğun vizyonu, anlama ve
problem çözme becerisi, sınav başarısı, kendini ifade etme becerisi tamamen
''okuma kültürü'' ile doğru orantılıdır. Kitap okuma kültürü edinmek, çok kitap
okumak anlamına gelmediği gibi, ne okunduğu ile de ilgilidir. Okullarda bu
çalışma, kütüphane biriminde profesyonellerce yapılamaz ve ders programına
konulamaz ise; bazı çocuklarda tesadüfen okuma alışkanlığı gelişebilir ama sürdürülebilir
olarak entelektüel kitap okuma kültürü gelişemez. Özellikle; dilekçe, makale,
öykü, anı, şiir yazma becerisi hiç bir şekilde oluşmaz. Öte yandan, kitap
okumanın dış dünya hakkında bilgi edinmesine de aracı olduğunu belirten Ay Koleji Türkçe Öğretmeni Ercan Çimen,
ebeveynlere çocuklarına kitap okuma kültürü kazanmaları için önerilerde
bulundu.
“İlk ve en
etkili yöntem doğumdan itibaren çocuğa kitap okumak”
Çocuklara kitap okumayı sevdirmek için ilk ve en etkili
yöntemin doğumdan itibaren ona bol bol kitap okumak olduğunu söyleyen Ay Koleji Türkçe Öğretmeni Ercan Çimen,
“Bebeklik döneminden itibaren bol
resimli, az ve basit cümleli, çocuğun ayına ve yaşına uygun kitaplar seçilmeli.
Kitabın dili ve görselleri şiddet, cinsiyetçi yaklaşım, yanlış Türkçe, dogmatik
bilgi, siyasi semboller, argo kelime ve söylemleri içermemeli. Kitabın
resimleri sanatsal açıdan estetik olmalı ve kitabın çizeri hakkında bilgi
edinilmeli. Yazarı ve içeriği dikkatlice incelenmeli ya da bu konuda bilimsel
yaklaşabilen güvenilen bir uzmandan yardım alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki,
kitapta geçen her bir ayrıntı çocuğun kişilik gelişimini etkilemektedir.
Yaşından dolayı onun anlayamayacağı, duygusal dünyasını bozarak korkuya neden
olacağını düşündüğümüz içerik ve görsellerden kaçınılmalı. Ancak araştırmalar;
bebeklik çağındaki çocukların resimleri görmeseler bile okunan kitaba maruz
kalmalarının beynin parietal, temporal, oksipital bağlantı korteksi adlı
beyindeki görsel bağlantıları işleyen kısmını aktif hale getirdiğini
göstermiştir. Bu bölüm, kendi kendine kitap okuyan çocuklarda da aynı şekilde
aktiftir. Küçük çocuklara kitap okurken canlandırmalar yapıp sesler çıkararak
taklit yapmak, dikkatlerini daha fazla çekecektir. Bu da küçük yaşlardan
itibaren okumanın eğlenceli bir aktivite olduğu algısını güçlendirecektir.
Küçük yaşlardan itibaren kitap dinleyen ve bundan keyif alan çocuk, ileriki
yaşlarında da okuma eylemine daha yatkın ve istekli olacaktır.” diye
konuştu.
Ercan Çimen, çocuklara
okuma alışkanlığı kazandırmanın 5 püf noktasını ise şöyle sıraladı:
• Rol model olun
Doğumdan itibaren çocuğa kitap
okumaktan sonra en etkili yöntemlerden biri de çocuğa her konuda olduğu gibi
kitap okuma konusunda da rol model olmak... Çocuklar gelişimlerinin doğası
gereği ebeveynlerini taklit etme ve rol model alma eğilimindedirler. İyi ve
kötü ayrımı yapmaksızın çevrelerindeki büyüklerinin, özellikle ebeveynlerinin,
davranış şekillerini benimserler ve uygularlar. Bu yüzden siz ne kadar çok
kitap okur ve yazarsanız ve bundan keyif alırsanız çocuğunuz da o kadar çok bu
aktiviteyi yapmayı benimseyecektir.
• İlgi alanlarını keşfedin ve buna yönelik kitaplar tercih edin
Çocuklar çizgi roman, hikâye ve roman
gibi farklı türdeki kitaplara ilgi duyabilir. Bu nedenle, çocuğunuza kitap
seçerken sizin daha önce okuyarak onayladığınız kitaplar içinden, mutlaka
çocuğun fikrini de alarak ve onun dikkatini çekecek tarzdaki kitapları tercih
etmelisiniz. Çocuğun kitaba başlamasını teşvik etmek için ise kitabı sesli
okuyabilir veya ona kitapla ilgili ufak sorular sorabilirsiniz. Bu sayede
çocuklar kitaptaki karakterleri yorumlayabilir ve hayal güçleriyle olayları
zihinlerinde canlandırabilir. Çocuğunuzla birlikte kendi kitabınızı
hazırlayabilirsiniz. Kitabınıza yeni bir kapak tasarımı yapabilir, hikâye
içeriği oluşturabilir, kitaptaki karakterleri resimleyebilir hatta kitap
ayraçları hazırlayabilirsiniz. Bu arada kitabınıza başka bir kaynaktan alıntı
ve atıf yaptıysanız son sayfasında belirtmeyi de unutmamalısınız!
• Kitapları ulaşabileceği yerlere koyun
Evde, kütüphanenizde çocuk için
mutlaka bir alan açmalı ve çocuğun okuduğu kitapları orada biriktirmesi
sağlanmalıdır. Evin diğer bölümlerine de okunması için dergiler yerleştirilip
her alanda okuyabileceğinin mesajı verilmelidir. Günlük bir gazeteye, hem
çocuklar hem de yetişkinler için basılan dergilere abone olmak, kitap
kulüplerine üye olmak, kütüphaneden düzenli olarak kitap ödünç almak,
akrabalarla kitap değiş tokuş yapmak çok önemli ve bunların dışında boş
kaldığınızda okumak için çantanızda taşıdığınız kendi kitabınızın yanında
çocuğunuz için de kitap taşımayı unutmamalısınız. Hediyeleşirken kitap tercih
etmeniz okuma kültürü yaratmak için önemli bir rol oynayacaktır.
• Okuma köşesi oluşturun
Odasında ya da evin başka bir
odasında, okumaya ayrılmış bir bölüm yaratın. Fazladan birkaç yastık ya da
birkaç küçük oyuncak ile bu köşenin sıcak ve sevimli görünmesini sağlayın.
Vakit geçirmeyi keyif aldığı bir alanda kitap okumak da onu mutlu eden bir
aktivite haline gelecektir.
• Kitapla interneti birleştirin
Okuduğu bir kitap, içindeki konu
başlığı ya da yazar çok ilgisini çektiyse daha fazlasını aramak için birlikte
internette, Google’da, Youtube’da yapılmış yorumları okuyabilirsiniz, üstünde
tartışabilirsiniz. Yazarın diğer kitaplarını araştırabilirsiniz. Hatta varsa
imza gününe birlikte gitmeye onu teşvik edin. Ayrıca sesli kitap uygulamaları,
metin üzerinde düşünerek okumayı geliştirmediği için erken yaşta tercih
edilmemelidir.