Mali tabloların enflasyonun olumsuz etkilerinden arındırılarak ait olduğu işletmenin gerçek durumunu göstermesinin sağlanması ve bu yolla oluşacak gerçek vergi matrahlarının vergilendirilmesi amacıyla getirilen Enflasyon Düzletmesinde mali camiada ve piyasada uygulamada hala net olmayan konular ve karışıklık devam ediyor.

Kısacası Enflasyon Düzeltmesinde kafalar karışık, işlemler özellikli ve kapsamlı. En son, 0/12/2023 tarihli ve 32415 sayılı Resmi Gazete ’de enflasyon düzeltmesine ilişkin 555 nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayımlandı.

Eğitimlerini verdiğim, Uygulamasını ilk sefer 2003-2004 Mali Tablolarına yaptığımız Enflasyon Düzeltmesi ile 2024 yılında da yine karşı karşıyayız. Bu yazı ve devam edecek yazılarımla Enflasyon Düzeltmesine ilişkin özellikli hususları ve notları sizlerle paylaşacağım.

Bugünde Enflasyon Düzeltmesinin karışık konularından biri olan; Enflasyon Düzeltmesi uygulamasında reel olmayan finansman maliyetlerine bir göz atalım.

Reel olmayan finansman maliyeti nedir?

Reel olmayan finansman maliyeti" terimi, genellikle finansman maliyetleri arasında reel olmayan unsurları ifade eder.

Reel olmayan finansman maliyetleri, işletmenin faaliyetleri ve varlıkları ile doğrudan ilişkilendirilmeyen, genellikle finansal kararlar, vergi politikaları veya finansal piyasa koşulları gibi etkenlerden kaynaklanan maliyetleri içerir.

Bu tür maliyetler genellikle yönetilemeyen faktörlerdir ve işletme yönetimi tarafından doğrudan kontrol edilemezler. Reel olmayan finansman maliyetleri, finansal planlama ve risk yönetimi stratejileri geliştirmek için anlaşılmalı ve dikkate alınmalıdır.

Yapacağımız, enflasyon düzeltmesinde amacımız, mali tablolarda kayıtlı iktisadi kıymetlerin mali tablo tarihi itibari ile enflasyonun etkisinden arındırılmış değerlerinin bulunmasıdır.

Bir önceki yazımda yer verdiğim Enflasyon Düzeltmesinde kullanılacak Parasal Olmayan hesaplar içerisinde; bilançoda yer alan bazı iktisadi kıymetler yabancı kaynak yani kredi kullanılarak satın alınmış ve bu kapsamda krediye ilişkin ödenen finansman giderlerinin bir kısmı vergi kanunları uyarınca bu kıymetlerin bedellerine eklenmiş olabilir.

555 sıra numaralı VUK Genel Tebliğinde maliyet veya alış bedellerine intikal ettirilmiş ve düzeltmeye esas tutara ulaşırken düşülecek reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilecek parasal olmayan varlıklar aşağıdaki şekilde sayılmıştır.

1- Stoklar

2- Maddi Duran Varlıklar

3- Mali Duran Varlıklar

4- Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Maliyet veya alış bedelleri içerisinde ROFM ihtiva edebilen iktisadi işletmeye dahil kıymetlerin hesap kodu bazında detayı 555 sıra numaralı VUK Genel Tebliğinde (Ek-3) sayılmıştır.

Enflasyon düzeltmesinde dikkate alacağımız bu parasal olmayan kıymetler ve mali tablodaki hesapları ele aldığımızda örneğin; Sabit kıymetler, Maddi duran varlıklar, Mali duran varlıklar ve Stoklar içerisinde maliyet veya alış bedeline eklenen finansman giderlerinin yer alması mümkün bulunmaktadır.

Enflasyon düzeltmesi yaparken maliyet veya alış bedeline eklenen finansman gideri içerisindeki anaparaya ait enflasyon kaybının ayrıştırılmasından sonra kalan tutarın da enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerektiğini hatırlatalım..

ROFM'nin muhasebe kayıtlarında gösterilmesi

Yayınlanmış tebliğ taslağında, reel olmayan finansman maliyetinin tevsikine ilişkin kayıt ve belgelerin açık ve kesin bilgiler içermesi gerektiği açıklanmıştı.

555 nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde reel olmayan finansman maliyetinin, düzeltmeye esas tutarın tespitinde dikkate alınacağı, ayrıca muhasebe kayıtlarında gösterilmesinin söz konusu olmayacağı belirtilmiştir.

Reel olmayan finansman maliyetini nasıl hesaplayacağız?

VUK Genel Tebliğinde ROFM’nin tespiti için iki yöntem belirlenmiştir. Bu yöntemlerden biri seçilerek hesaplama yapılabilecektir.

− Borç Tutarının Esas Alınması Yöntemi

− Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması Yöntemi

Reel olmayan finansman maliyeti (ROFM); her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle bulunan tutarı ifade etmektedir.

 

BORÇ TUTARININ ESAS ALINMASI YÖNTEMİ

 

ROFM; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanacaktır.

 

				Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE – Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE
ROFM	=	Borç Tutarı	X
				Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

 

Formüldeki oranın birden büyük çıkması hali, formüle göre bulunan değerin borç tutarına uygulanması suretiyle ROFM’nin hesaplanmasına engel teşkil etmemektedir.

 

Hesaplanan oranın borç tutarına uygulanması suretiyle bulunan tutarın (ROFM), formülde dikkate alınan borç tutarı nedeniyle ilgili dönemde maliyetle/alış bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamından büyük olması halinde, bahse konu finansman giderlerinin tamamının reel olmadığı, küçük olması halinde ise aşan kısmın reel olduğu kabul edilecektir.

 

FORMÜLDEKİ ORANIN NEGATİF ÇIKMA DURUMU

 

Aylar itibarıyla Yİ-ÜFE'de oluşan farklılıklar nedeniyle formüldeki oranın negatif çıkması halinde, formülde dikkate alınan döneme ilişkin olarak maliyete/alış bedeline intikal ettirilen finansman giderinin tamamının reel olduğu kabul edilecektir.

 

Yabancı para üzerinden borçlanmalarda borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranı, borcun alındığı tarihteki Türk Lirası karşılıklarına uygulanır. 

 

Dolayısıyla yabancı para üzerinden yapılan borçlanmalarda ROFM hesaplanırken Yİ-ÜFE artış oranının uygulanacağı borç tutarı, yabancı para üzerinden alınan borcun alındığı tarihteki Türk Lirası karşılığıdır.

 

BİRDEN FAZLA DÖNEME YAYILAN KREDİLER

 

Birden fazla hesap dönemine yayılan ve finansman gideri her hesap döneminde maliyete atılan borçlanmalarda, ROFM hesaplanması, her hesap dönemi itibarıyla ayrı ayrı borç tutarının borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır.

 

TOPLAM FİNANSMAN MALİYETİNİN ESAS ALINMASI YÖNTEMİ

 

Toplam finansman maliyetinin esas alınması yönteminde, maliyet veya alış bedeline dâhil edilen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları, diğer bir ifade ile ROFM; toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının hesap dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın, maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanır.

 

 

Normal şartlar altında, söz konusu formüldeki oranın, (0) ile (1) arasında gerçekleşmesi gerekir. Oranın (1)'den büyük çıkması, kredi faiz oranlarının, gerçekleşen Yİ-ÜFE artış oranlarının gerisinde kaldığını ifade etmektedir.

Bu durumda, formüldeki oran (1) olarak alınacak ve toplam finansman maliyetinin tamamının reel olmadığı kabul edilecektir.

Aylar itibarıyla Yİ-ÜFE'de oluşan farklılıklar nedeniyle formüldeki oranın negatif çıkması halinde ise toplam finansman maliyetinin tamamının reel olduğu kabul edilecektir.

Kredilerle ilgili (vergi ve harçlar gibi) bazı finansman giderleri, kullanılan yabancı kaynağın kullanım süresine bağlı olarak oluşmadığından enflasyon unsuru içermez.

Bu nedenle enflasyon düzeltmesi uygulamasında bu giderler reel olarak kabul edilir ve bunlar için ayrıca ROFM ayrıştırması yapılmaz.

Vergi Usul Kanunun geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetlerin değerinin düzeltilmesinde, düzeltmeye esas değer olan yeniden değerleme sonrası değerler için ROFM hesabı yapılmayacaktır.

Toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tabi tutulan kıymetlerin maliyet bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi ihtiyaridir.

Stokların düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntemlerin kullanılması halinde, bunlar için ROFM hesaplanması ihtiyaridir.

Aynı hesap dönemi içinde, borç geri ödemesinin (kapamanın) birden fazla ayda yapılması durumunda, her geçici vergi döneminin sonunda geçerli olan Yİ-ÜFE oranı kullanılabilecektir.

Birden fazla hesap dönemine yayılan ve finansman gideri her hesap döneminde maliyete atılan yabancı para üzerinden borçlanmalarda, reel olmayan finansman maliyetinin hesaplanması, her hesap dönemi itibarıyla ayrı ayrı borç tutarının borcun alındığı tarihteki Türk Lirası karşılıklarına borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanacaktır.

Enflasyon Düzeltmesine tabi olanlar, Reel Olmayan Finansman Maliyeti hesaplanması yöntemlerinden herhangi biri serbestçe seçme hakkına sahiptir.

BİR HATIRLATMA

2024 yılında Reel Olmayan Finansman Maliyeti hesaplamasında, “Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması” yöntemini seçenler bu yöntemden, seçim yapılan hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar yöntem değişikliği yapamayacaklardır.

Yazımda yer verdiğim üzere, enflasyon düzeltmesi oldukça detay ve uzmanlık gerektiren bir uygulamadır. Bahsettiğim Reel Olmayan Finansman Maliyeti hesaplama yöntemlerine ilişkin tercihlerin yapılması bilanço oluşumunu farklı etkileyeceğini de ilave edeyim..

Enflasyon Düzeltmesi ve Enflasyon Muhasebesine ilişkin özellikli hususları ve notlarımı yazmaya devam edeceğim.