Prof.Dr.Mahmut Tekin Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi. Bugünü kadar eski deyimle müteşebbislik yeni deyimle girişimcilik ve inavasyon üzerine önemli çalışmalara imza atan Mahmut Tekin ile Malatya’da biraraya geldik. İnönü Üniversitesi Konukevi’nde yaptığımız sohbet neticesinde güzel bir söyleşi ortaya çıktı. Profesör Tekin mütebessim cehresi ve gülen yüzüyle iletişime açık biri olarak girişimcilik bugün ticaret için son derece önemli olduğunun altını çiziyor ve ilave ediyor: “Zaten önemli olan da artık senin ne kadar çok çalıştığın kadar rüyalarına giren bir iş fikrinin heyecanı. Rüyayı gerçekleştirmek için de çok çalışmak ve yeni fikirler ortaya koyarak dünyana girişimcilikle yerinizi almaktır.” Mustafa Tekin Hoca ile yaptığım söyleşi ile baş başa bırakıyor bu buluşmaya vesile olduğundan dolayı İnönü Üniversitesi Rektörü Prof.Dr.Ahmet Kızılay’a da teşekkür ediyorum.
Hocam öncelikle girişimcilik nedir?
Girişimci, mal ve hizmet üretimini gerçekleştirebilmek için riski üstlenerek doğal kaynak, sermaye, emek gibi üretim faktörlerini bir araya getirip faaliyete geçiren kişidir. Başka bir ifade ile girişimci bir işletmeyi kuran ve bu işletmedeki faaliyetleri yürüten kişidir. Başarılı girişimcilere baktığımız zaman o girişimcilerin ortak noktası daima; “başkalarının baktığı ama göremediği fırsatları görüp, bunları birer iş fikrine dönüştürülebilmesi” ve “ risk almaya yatkınlığı” dır. Bu özellikler dünyanın her yerindeki başarılı girişimcilerin ortak özelliğidir. Bu özelliklerden birisinin eksik olması durumunda girişimci başarılı olamaz. Örneğin; risk almaya yatkın olmayan bir kişi girişimci olamaz.
Peki “başkalarının baktığı ama göremediği fırsatları görüp, bunları birer iş fikrine dönüştürülebilmek” sözü ne demek?
Herkese bir mermer taş bloğu gösterelim ve ne gördüğünü soralım. Bunlardan çoğu kimse sadece mermeri gördüğünü başka bir şeyi görmediğini söyler. Oysa girişimcilerden birisi mermere bakarak; heykeli gördüğünü söyler. Bir başka girişimci mermere bakıp hamamı içindeki mermeri gördüğünü söyler. Bir başka girişimci mermere bakarak havuzları ve evlerin merdiven ve balkon tasarımını söyler. Bir başka girişimci ise mermere bakarak sütunları gördüğünü söyler. Tarihe baktığımız zaman aynı zamanda çağının en büyük bir tekno-girişimci olan Mimar Sinan mermere bakarak Süleymaniye’yi ve Selimiye’yi görmüştür.
Demek ki hocam eskilerin müteşebbis ruh dedikleri girişimcilik yeni değil?
Elbette. Mimar Sinan’ı diğerlerinden ayıran en büyük özelliktir girişimciliğidir. Bir başka girişimci ağaç kütüğüne bakarak iyi bir piyanoyu görebilir. Bir başka girişimci kamışa bakarak iyi bir ney’i görebilir. Bir başka girişimci süte bakarak iyi bir dondurmayı görebilir Bir başkası başka bir şeyi söyler… Bütün bunlar bize girişimcinin yenilikçi ve girişimci bir bakış açısıyla herkese göre farklı bir bakışa sahip olduğunu gösteriyor. Biz bu örnekten girişimcinin başkalarının mermere baktığı ama göremediği mermercilik fırsatlarını görüp, bunları birer mermercilik sektörü iş fikrine dönüştürerek başarılı olmasıdır.
Başarılı girişimcilerin belirgin özellikleri nelerdir sizce?
Başarılı girişimci olabilmek için; hayal kurmak, cesaret, coşku, tutku ve adanmışlık en önemli faktörlerdir. Başarılı olabilmek için girişimcilik konusu olan işinizin rüyalarınıza girmesi gerekiyor. Girişimcilik bağlamında iş kavramı; “bir sonuç elde etmek, herhangi bir şey ortaya koymak için güç harcayarak yapılan etkinlik ve çalışma” anlamına gelir. İşinizin rüyalarınıza girebilmesi için de önce o işin hayalini kurmanız gerekir. Yani; hayâlinizdeki işi başarabilmek için vizyoner olarak bakabilmek. Tabii, bunun içinde bütün bunları gerçekleştirebileceğinize inanmalısınız. Yani; misyon sahibi olmanız gerekir. Hangi işi yaparsa yapsın, hayâl kurabilmek ve hayâllerin rüyalara girebilmesi, başarılı olan kişiyi diğerlerinden ayıran en belirgin özelliktir.
Günümüzün en başarılı girişimcisi kimdir desem ne dersiniz?
Günümüzün en başarılı tekno-girişimcilerinden Bill Gates başarısını sırrını; “Benim en büyük sermayem bitip tükenmeyen hayâllerimdir. Ben bu hayâllerimi gerçekleştirmek için gereken her şeyi yaparım” diyerek açıklamıştır. En önemli kişisel sermaye olarak hayâl kurabilmek ve hayâllerin rüyalarınıza girebilmesi, kişinin bir bakıma bitmek bilmeyen bir girişimcilik tutkusuyla ve başarma arzusuyla yenilikçi ve atak olarak çalışmasının sırrıdır. Bu sır, bir bakıma başarının da ta kendisidir. Bu konuda Einstein; ”Hayal gücü her şeydir. Sizi bekleyen güzelliklerin ön izlemesi gibidir. Hayal gücü bilgiden daha önemlidir. Hayalgücü güç verir” sözleri önemlidir.
Girişimcilikte vizyon sahibi olmak önemli değil mi?
Elbette girişimci; yenilikçi ve girişimci bir kişilik yapısının bir gereği olarak kişi vizyonun süsleyen hayâller kurarak, yüksek bir özgüvenle birlikte risk alarak büyük bir coşku ve tutkuyla iş yapabilme sanatının sanatçısıdır. Bu sanatın başarılı olması, işinizin ancak sanatçı duyarlılığına sahip bir girişimcilik tutkusuyla, titizliği, ustalığı ve adanmışlıkla işin yapılmasıyla mümkündür. İşi başarma tutkusu, başarının itici gücüdür ve bazen de kaybederek kazanmayı gerektirir. Tutkuya dönüşemeyen bir işin başarılı olması düşünülemez. Bugün dünya çapında bir motor üreticisi Honda’nın kurucusu tekno girişimci Soichiro Honda için de bu tamamen böyledir. Soichiro Honda için her şey, henüz okulda öğrenciyken motor yapmak konusunda hayâl kurmasıyla başlar.
Başarıdan hayal kurmak ve onun rüyasını görmekte önemli?
Şüphesiz. Rüyalarına giren hayâlini gerçekleştirmek için büyük bir tutkuyla bitip tükenmek bilmeyen bir enerjiyle çalışır, çalışır, çalışır, Honda. Başarmak konusunda yüksek bir özgüvene sahip olarak kendisine olan inancı tamdır. Çok sayıda engel ve zorlukla karşılaşır ve kendisi “zorlukların insanları başarıya götüren önemli kilometre taşları” olduğunu bilerek onlarla baş eder ve şikayetçi olmaz. Hayâlini kurduğu motoru üreterek ve bunları bisikletlere takarak hafif, küçük bir motorlu bisiklet modeli tasarlayarak bunca çabadan sonra bir günde başarıya ulaştı. Honda, sonra, motorsikletleri ve daha sonra da otomobilleri üreterek bir dünya markası oldu. Şüphesiz Honda’nın başarısı, girişken bir adamın rüyalarına giren hayâllerinin peşinde büyük bir tutkuyla koşarak iş başarmanın coşkuyla ve adanmışlıkla bütün zorlukları yenmek için çok çalışarak elde ettiği zaferin adından başka bir şey değil.
Peki hayal kurmak, cesaret, coşku, tutku ve adanmışlık gerekli olanlar nedir?
Elbette bunun için öncelikle işi sevmek gerekir. Sonra da yapılan işe, müşterilere, mesleğe ve başkalarına saygı duymak gerekir. İnsan ancak; severek yaptığı/yapacağı bir işin hayali kurarak, cesaretle işe girişerek coşkuyla işini yaparsa başarabilir. Sevdiği işi başarmanın sağladığı motivasyon zamanla tutkuya birlikte işe veya mesleğe adanmışlığa dönüşür. Girişimci her şeyden önce bir birey olarak insandır. İnsanın huzurlu ve mutlu olabilmesi için sevdiği bir işi yaparak başarma ihtiyacını tatmin etmesi gerekir. Başarılı bir girişimci için en iyi iş, severek yaptığı iştir. Bu bağlamda bir iş ne kadar iyi olursa olsun girişimci olana kişi o işi severek yapmıyorsa başarılı olamaz. İşimizi severek yaparsak huzurlu ve mutlu oluruz. İşimizi severek yaptığımızda enerjimiz ve coşkumuz artacağından daha başarılı olarak özgüvenimizde gelişir. İşini severek yapan bir insan olarak iyi bir kazanç sağlamak iyi bir motivasyon kaynağı olarak işe olan tutkumuza artıracaktır.
Risk almaK GEREKİR
Risk almayan girişimci olabilir mi?
Risk almadan girişimcilik olmaz. Risk üstlenerek kaynakları bir araya getirerek onları etkin olarak kullanır. Bitip tükenmek bilmeyen bir enerji ve çaba ile çalışarak onun için tutku olan girişimciliğe adeta kendisini adamıştır. Küçük işletmeyi veya işini başarıyla yönetir. Rekabeti yaşam biçimi haline getirerek kendisini ve işletmesini sürekli geliştirir. Yenilikçi ve azimli bir kişi olarak hayâli olan iş fikrinin peşinde koşmak ona müthiş heyecan verir. Girişimci kendi geleceğini belirlemek üzere bir işe girişen kişidir. Bu bağlamda girişimcilik kendine güvenme cesaretiyle birlikte sermaye koyarak kendi geleceğini belirlemek üzere çeşitli riskleri üstlenerek bir işe girişmedir. Bizim burada bahsettiğimiz girişimcilik şekli, ticari girişimciliktir. Girişimcilik kavramı çok geniş olup, çok sayıda çeşidi vardır. Örneğin; ticari girişimci, sosyal girişimci, iç girişimci, tekno girişimci, yerel girişimci, uluslararası girişimci, özel girişimci, kamu girişimcisi gibi.
Girişimci kimdir?
Her şeyden önce girişimci, girişken kişi demektir. Girişken; atak ve hareketli olan kişidir. Girişken; bir işe cesaretle çekinmeden girerek kendi kendine iş kurabilen kişidir. Girişken kişi başkalarıyla kolayca ilişki kurabilir. Nitekim başarılı girişimcilerin hikâyelerine baktığımızda onların en önemli özeliklerinin girişken olarak atak davranışları olduğunu görebiliriz. Girişimci farklı bir bakış açısıyla; pazardaki fırsatları ve gelişmeleri görme yeteneğine sahip olarak girişken davranır. Girişimci pazar fırsatlarını ve gelişmeleri iş fikrine dönüştürerek işi kurarak üretmeye başlar.
Girişimci düşüncenin temelleri nedir?
İnsanları girişimciliğe düşünmeye ve girişimci olmaya yönelten birçok nedenler var. Bu nedenler üç ana grupta toplanabilir. Bunlar; Kâr elde etme isteği, Bağımsız çalışma isteği, Kişisel tatmin sağlama isteği ve kendi geleceğini belirlemedir. Bu üç grup neden ayrıntılı olarak incelendiğinde kişileri girişimciliğe yönelten diğer nedenlerde vardır. Bu nedenler şunlardır; Kendi işinin patronu olmak, başkalarından emir almamak ve yeteneklerini kullanabilmek. Kazan sağlamak üzere girişimcilikle bir ticari fikri veya düşünceyi uygulamak. Bir kişi girişimciliğe başlayarak istediği bir işte çalışma şansı elde edebilir. Tanınma ve prestij kazanma ile para kazanma ve refah içinde yaşama isteği girişimci için önemli bir motivasyon kaynağıdır. Bir kişi başkaları adına çalışırken kazandığı paradan daha fazlasını girişimcilikle kendi işinde kazanabilir. Başka kişilerin göremedikleri ya da uğraşmadıkları işleri keşfedip bu fırsattan yararlanabilmek için bir girişim; işyeri, dükkan, mağaza, ofis, acente, büro vs. kurmak. Çalışma hayatında yer alan bir kişi ya kendi işini kurarak iş hayatında yer alır, ya da bir başka şirket, işyeri veya kuruluşta çalışarak iş hayatında yer alır. Girişimci kişiler bazı durumlarda başkasının yanında çalışırken işten ayrılıp, kendi işini kurabilirler. Bütün bunlar ve daha fazlası girişimciliğe başlama düşüncesinin arkasında yatan nedenler olabilir.
Türkiye’den
Girişimciliğe örnekte
Ülkemizin önde gelen dondurma markalarının sahibi olan girişimci olan sohbetimizde kendisine; “Başarınızın sırrı nedir?” diye sorduğumda cevap olarak; işimi severek yapıyorum dedi. Nasıl yani? diye sormama gerek kalmadan şöyle devam etti; Ben en iyi dondurmanın yapılabilmesi için gerekli olan en iyi sütü seçiyorum. Süte katılacak salebin en iyisini seçiyorum. En iyi dondurmayı yapabilmek için saatlerce uğraşıyorum. Ben sanki işime tutku derecesinde aşığım. Süt benim hayatımın en önemli bir parçası. Sabah erken kalkıyorum. Kaynayan kazanlardaki sütün buğusunun kokusunu iki yüz metre uzaktan alabiliyorum. sütün fokurdamasından iki yüz metre uzaktan sütün dondurma olacağını anlayabiliyorum. Hergün sütle kalkıp sütle yatıyorum. O benim rüyalarıma giriyor. Rüyâlarımdan çıkmıyor ki! Hayatımın vazgeçilmez bir parçası! Peki sizi dünyada en çok mutlu eden şey nedir ? diye sorduğumda; siz az önce dondurmayı yediğinde; “eline sağlık ustam bu ne güzel bir dondurma dondurma!” demiştiniz. Bu benim için dünyanın en güzel şeyidir.
BAŞARININ SIRRI SEVMEK Mİ?
İşin sırrı işini sevmek ve rüyaya girecek kadar sevmek ve düzgün yapmak. İşinizin rüyalara girmesiyle birlikte yapılan işin/mesleğin de bir önemi kalmamıştır artık. İşiniz rüyalarına giriyorsa diyelim ki en beğenilmeyen (önemsiz değil -varsayalım) meslek (iş) çöpçülük bile olsa çok değerli olabilir. Kuşkusuz ne iş yaptığınıza değil, nasıl yaptığınıza bağlı olarak. Çöpçülük.. Çocukluğumuzda büyüklerimiz bizi okumaya yönlendirmek için; “evladım okuyun da adam olun, okumazsanız çöpçü olursunuz..!” derlerdi. Bizlerde sokaklarda çöpçülerin ellerinde süpürgelerle saatlerce sıcakta toz ve toprak içinde, terleyerek, yorularak çöp topladıklarını görerek bunun zor ve kötü bir iş olduğunu düşünerek, okumak için elimizden geleni yapardık. Aradan yıllar geçti şimdinin en gözde mesleklerinden birisi de çöpçülük.! Yanlış yazılmadı; çöpçülük. Hurdacılık, geri dönüşüm tesisi, çöp atıklarını değerlendirme, çöpten enerji üretimi ve diğerleri. Her ne kadar direkt sokakta çöp toplamayla ilgili olmasa da bir bakıma çöpçülükle ilgili işler ve meslekler. Çöp olarak sokağa atılan madde ve malzemeleri toplamak ve ekonomiye kazandırmak.
KİMDİR?
Prof.Dr. Mahmut Tekin, lisans, yüksek lisans ve doktora olmak üzere işletme alanında yaptı. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde görev yapmaktadır. Akademik ve sektör çalışmaları olarak; Türkiye’de 39 seneden beri üniversitede ve özel sektörde araştırmacı, eğitimci ve uygulamacı görevlerinde çalıştı. Çalışma konularımla ilgili olarak Almanya’ da yalın üretim ve ABD Devletleri’nde girişimcilik, yenilikçilik ve üniversite girişimciliği ve şirketlerde kurumsallaşma konusunda araştırmalar yaptı. İtalya, Almanya ve Avusturya’da üretim ve pazarlama konularında bilimsel çalışmalarda bulundu. Çeşitli üniversitelerde okutulan 25 adet ders kitabı ve çeşitli dergilerde yayınlanan makale ve bilimsel toplantı ve sempozyumlarda sunulan 300’nin üzerinde bildirilerim ile çok sayıda projeleri vardır. Çeşitli üniversite ve STK’larda çok sayıda konferanslar verdi. Halen Selçuk Üniversitesi Bölgesel Gelişme Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü olarak görev yapıyor.
