Size iki kitap fuarındaki izlenim ve tespitlerimden bahsedeceğim. Biri, bu yıl otuz altıncısı düzenlenen ve her yıl rayında düzenlenmekte olan kitap fuarı. Bu fuar, seneler önce Sultanahmet Câmii avlusunda düzenlenirken, son yıllarda Beyazıt Meydanı’nda düzenleniyor. Diğeri ise, bu yıl dokuzuncusu düzenlenen Kadıköy Kitap Günleri. Bu fuar ise, bu yıl Haydarpaşa Garı’nda düzenleniyor. Birincisinin düzenleyicisi Diyânet İşleri Başkanlığı, ikincisinin düzenleyicisi ise Kadıköy Belediyesi.
Her şeyden önce bir sosyal antropolog olarak bilimsel mesûliyetim gereği belirtmek durumundayım ki, okuyacaklarınız sâdece birer günlük gözlemlerime dayanmaktadır ve her antropolojik metin gibi özneldir. Beyazıt’taki fuara hafta arası iftardan üç saat önce gittim ve iftardan iki saat sonra ayrıldım. Haydarpaşa’daki fuara, fuarın son günü olan pazar günü (11 Haziran) gittim ve saat 16-19 arasında oradaydım.
Gelelim iki fuarla ilgili gözlemlerime.
Ziyâretçi Sayısı ve Fuar Yeri
Ramazan aylarında gelenekselleşmiş kitap fuarına alternatif olarak mı düzenleniyor bilmiyorum, ama Haydarpaşa’daki fuarın ziyâretçi sayısı, Beyazıt’taki fuarın ziyâretçisinin çok çok üstünde. Fuar sırasında yapılan anonsta, 300.000’i aşan ziyâretçi sayısı sebebiyle belediye adına ziyâretçilere teşekkür edildi. Beyazıt’taki kitap fuarındaki ziyâretçi sayısı ise, öncelikle katılan yayınevlerini hiç de memnun etmiş durumda değil. Beyazıt’taki fuardaki yayınevlerinden edindiğim bilgiye göre, ziyâretçi sayısının azlığının başlıca sebebi, Beyazıt Câmii’nin restorasyonda olmasından dolayı cemaatin Süleymaniye Câmii’ne gitmesi ve fuarın Sultanahmet Meydanı’na uzak olmasıymış. Beyazıt’daki fuarın önünden tramvay geçmesine rağmen ziyâretçilerin azlığının bir sebebini de reklam yapılmaması ve ramazana özel bir farklılığın bulunmamasına bağlayanlar da var.
Fuar Masrafı ve Kitap Fiyatları
Beyazıt’taki fuara katılmak isteyen yayınevleri metrekare başına 330 TL+KDV öderken, Haydarpaşa’daki fuar için yayınevleri Kadıköy Belediyesi’nin kütüphânelerine sâdece yüz kitap bağışlıyor ve başka bir ücret vermiyor. Dolayısıyla bu fark, iki fuar arasındaki kitap fiyatlarına da yansıyor. Haydarpaşa’da kitaplar ortalama %50 indirim ile satılırken, Beyazıt’ta bu oran %30 civârındaydı.
Fuarların Genel Havası
Beyazıt’taki fuar, yaz ayları düşünülerek kapalı ve klimalı şekilde tasarlanmış. Bu, ziyâretçilerin basık ve dışarıya göre aşırı soğutulmuş bir mekânda dolaşmasına sebep oluyor. Haydarpaşa’da ise ziyâretçiler, deniz kenarında olduğu için, âdeta yazlık bir yörede akşamüstü sâhilde dolaşıp alışveriş yapıyor. Ayrıca Haydarpaşa Garı’nın hızlı tren inşaatı sebebiyle kullanılmamasından dolayı, garda bekleyen tren vagonları fuardaki diğer faaliyetler için kullanılıyor. Bâzı yayınevleri küçük söyleşiler düzenlerken, bâzı ziyâretçiler vagonlarda oturup aldıkları kitaplara göz atma ve dinlenme imkânı buluyor.
Haydarpaşa’daki fuardaki ortama doğallık veren diğer bir uygulama da, yayınevlerinin stand açtığı üç perondan ikisine yazar isimlerinin verilmiş olmasıdır: Duygu Asena Sokağı ve Ahmet Oktay Sokağı.
Haydarpaşa’daki fuarda ziyaretçiler, her peronun başına ve sonuna açılmış mekânlarda bir şeyler yiyip içerken kitap fuarının havasına uygun konularda sohbet etme imkânı da buluyordu. Ancak ramazan olması ve Beyazıt’taki fuarın Diyânet İşleri Başkanlığı tarafından düzenlenmesi sebebiyle, bu fuarda böyle mekânlar her ramazanda olduğu gibi yok. Fakat iftar vaktinde bütün fuar katılımcılarının ve ziyâretçilerin birlikte oruç açmasını mümkün kılan sofraların açılması, bu fuara ramazana uygun mânevî bir hava katıyor.
Siyâsetçilerin İlgisi
Haydarpaşa’daki fuara ziyâretçilerin yoğun ilgisi, Kadıköylü siyâsetçilerin de fuara ilgi göstermesine sebep olmuş. Düzenleyici kuruluş olan Kadıköy Belediyesi’nin CHP’li olmasının da etkisiyle fuarın son gününde CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu fuara gelip büyük yayınevlerinin standlarının bulunduğu ve yazarların imza günlerini yaptıkları perona kısa da olsa bir ziyârette bulundu.
Yazar ve Okur İletişimi
Beyazıt’taki fuarda bu fuarın gediklisi diyebileceğim Kadir Mısıroğlu gibi yazarlar dışında, okuru bu fuara çekecek popüler yazarların sayısı oldukça azdı. Haydarpaşa’daki fuarda ise Ataol Behramoğlu, Hulki Cevizoğlu, Emre Kongar, İsmail Saymaz, Hanefi Avcı gibi popüler yazarların yanı sıra, birçok yayınevinin standında bu yayınevlerinden kitabı çıkan yazarlarla bir araya gelmek mümkündü.
Bence..
İstanbul gibi bir şehir için eş zamanlı iki kitap fuarı bile az. Nedense film sezonu gibi, kitap sezonu da var ve yazın yeni kitaplar çıkmıyor. Her iki fuarda da yeni kitap yoktu. Bu gelenek aşılıp her mevsime uygun kitaplar yayınlanmalıdır. Son yıllarda kitaba ve okumaya artan ilginin, yeni neslin ilgi alanına hitap edecek yeniliklerle desteklenmesi gerekir. Özellikle TÜYAP ve CNR gibi markalaşmış kitap fuarlarının yanında başka kitap fuarlarının yerel yönetimlerin desteğiyle çoğalması ve bu fuarlara yayıncıların ücretsiz katılmaları, kitap fiyatlarının daha câzip hâle gelmesine ve yeni yayınevlerine imkân verecektir. Fuarlar, okulların açılma ve kapanma târihlerinin dışında, yaz tâtilinde yazlık bölgelerdeki belediyelerin ve STK’ların desteğinde kültürel faaliyetlerle zenginleştirilerek açılmalıdır.