Yasa dışı tütün ürünlerinin pazar payı yüzde 20 civarında seyrederken, devletin yıllık vergi kaybı 15 milyar TL’yi aşmış durumda. 2019’da 122 ton kaçak tütün yakalanmışken, 2020 yılında yakalamalar 3,5 kat artarak 416 tonun üzerine çıktı. Vergilendirilemeyen yasa dışı tütün ticareti devletin yanı sıra yüzbinlerce dürüst esnafı da büyük kayba uğratıyor.
Bandrolsüz şekilde tütünü makarona doldurarak satanlar ve nakledenlere hapis cezası verilmesine ilişkin mevzuat 1 Temmuz 2020'de yürürlüğe girdi. Yapılan kısmi denetimler ve yaptırımlara rağmen vergilendirilemeyen yasa dışı tütün satışı devleti ve esnafı zarara uğratmaya devam etmesi ile yasa dışı tütün ticaretine yönelik önlemler tekrar gündeme geldi. Bu çerçevede, devletin uğradığı vergi kaybının ve dürüst yüzbinlerce esnafın zarar görmesinin önüne geçmek amacıyla yasa dışı tütün ticareti tedarik zincirine yönelik atılması gereken adımlar mevcut. Açık olarak ve makarona doldurulmadan yasa dışı olarak yapılan tütün ticaretine verilen cezaların uygulanması Temmuz ayında başlayacak.
Kaçak tütün yakalamaları bir yılda 3,5 kat arttı
Tütün ürünlerinden alınan Özel Tüketim Vergisi Türkiye’de devletin topladığı toplam verginin yaklaşık yüzde 8’ine denk geliyor. Bu orana Katma Değer Vergisi (KDV) de dahil edildiğinde bütçe gelirleri içindeki payı yüzde 10’a kadar çıkıyor. Ticaret Bakanlığı verilerine göre, 2019 yılının tamamında 122,8 ton yasa dışı tütün ele geçirilirken, bu rakam 2020’nin ilk 8 ayında 416,7 tona yükseldi.
Hem devlet hem de dürüst esnaf zarara uğruyor
2016 yılında vergilendirilemeyen yasa dışı açık tütün satışı yapan tütüncü dükkanı sayısı 6 bin civarındaydı. 2020 sonu itibarıyla bu sayı 20 bine çıkmış durumda. Yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün tüketenlerden, yasal piyasaya geçirilen %1’lik bir oran devletin kasasına girecek 750 milyon TL anlamına geliyor. Bu oran %20’a çıkarılırsa, yani yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün problemi ortadan kalkarsa, her yıl neredeyse Alkollü İçeceklerden toplanan ÖTV kadar bir vergi kaybı da ortadan kalkmış olacak.
Tamamen denetimsiz ve kontrolsüz uygulanan yasa dışı tütün ticaretinden zarar gören dürüst esnaf için de, ekonomik şartların bu kadar zorlaştığı bir dönemde yeni bir fırsat oluşacak, kayıtlı ekonomiye kazandırılmış yeni mali kaynaklar ortaya çıkacak.
Yasa dışı tütün ticaretinin önüne geçebilmek için açık olarak ve makarona doldurulmadan yasa dışı olarak yapılan tütün ticaretine verilen cezaların da bir an önce uygulamaya alınması, internet üzerinden ve kargo ile vergilendirilemeyen yasa dışı tütün satışının önüne geçilmesi gibi önlemlerin hayata geçirilmesi gerekiyor.
