Karabük’ün jeolojik mirasları içerisinde bekli de en ilgi çekici coğrafyası Safranbolu kanyonlarıdır. Safranbolu, her ne kadar ‘Dünya Mirası’ bir şehir olarak bilinse de, bilim insanları ve doğaseverler için Safranbolu; kanyonlar coğrafyasıdır. Safranbolu bu yüzünü yakın bir zamanda keşfetti. Bu yıl içerisinde, tarafımdan yazılar ve fotoğraflanan (Bir de belgesel filmi olacak) çıkacak olan ‘Doğa Karabük’ isimli kitapta geniş olarak tanıtım sağlandı.

Safranbolu Kanyonları

Safranbolu jeolojik açıdan ilginç kaya oluşumlarına sahiptir. Bu kaya oluşumları; II. Zaman’ın sonu ve genel itibariyle III. Zaman içerisinde oluşumunu tamamlanmıştır. 

Bu jeolojik oluşumlar doğal ve kültürel açıdan değerlidir. Safranbolu coğrafyası içerisinde bulunan üç kanyon (Düzce, Sırçalı ve Sakaralan) birbiri ile bağlantılıdır. Diğer iki kanyonda (Tokatlı ve Bulak) bu bütünlüğün bir parçası olarak Karabük’ün doğal değerleridir. Sakaralan Kanyonu ile Sırçalı Kanyonu Konarı Köyü’nde Sukavuşan isimli bölgede birleştikten sonra, Kirpe Kanyon ile de Yazıköy yakınlarında buluşup Araç Çayı’na dökülmektedir. Su kaynağı Araç Çayı ile birlikte Filyos Nehri isimi ile Karadeniz’e dökülür.

Sakaralan Kanyonu

Sakaralan Kanyonu’nun içerisinden geçen su kaynağı Eflani İlçesi sınırlarından doğmaktadır. Kanyon oluşumu Sakaralan Köyü’nün Yağcı Mahallesi’nde başlayıp Konarı Köyü’ne doğru uzanmaktadır. Eflani Deresi, Eflani İlçesi’ne bağlı Ulugeçit Köyü’den başlamaktadır. Eflani Deresi, Safranbolu’ya doğru yol alırken Pelitören Köyü’nde Ayrık Deresi, Sakaralalan Köyü’nde Bent Deresi ve Sakaralalan Köyü ile batıda Konarı Köyü arasında ise Kaya Deresi adı ile akışına devam ederek Araç Çayı’na kavuşur.

Sırçalı Kanyonu

Sırçalı Kanyonu; 2001 yılında Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiştir. Kanyon içerisinde; karaca, tilki, yaban domuzu, tavşan bolca bulunmaktadır. Safranbolu’ya 19 km mesafede bulunan Sırçalı Köyü’nden oluşan kanyon Düzce Kanyonu ile birleşip güneye Konarı Köyü’ne doğru uzanmaktadır. 

Bu coğrafyanın en güzel göründüğü Kozcağız Mahallesi’nde bir seyir terası bulunmaktadır. Bu terastan kanyonun ihtişamı en net şekilde görülebilir. Hatta biraz sabırlı olursak, kanyon içerisinde gezinen bir karacayı ya da tilkiyi gözlemleyebiliriz.

Kirpe Kanyonu

Kirpe Kanyonu; II. Zamana (Mezozoik) ait kretase ve genel itibariyle III. Zaman’a (Senozoik) ait Eosen dönemlerine ait kayaçların akarsular tarafından aşındırılması sonucu oluşmuştur. Kirpe (Düzce) Kanyonu, Safranbolu’ya 9 km uzaklıkta yer alan Düzce Köyü’nün kuzeyinde Sırçalı Köyü’ne bağlı Kozcağız-Sorgucuk mahallelerinin arasındaki sahadan başlamakta, Düzce Köyü’nün yaklaşık 4 km doğusundan geçerek güneye Konarı Köyü’ne doğru uzanmaktadır.

Kanyonun orta kesiminde, Düzce Kanyonu’na, kuzeydoğu yönünden Sırçalı Kanyonu dâhil olmaktadır. Genel itibari ile sahadaki kanyonun kuzeyi Düzce Kanyonu, güneyi ise Sırçalı Kanyonu olarak isimlendirilmektedir. 

Düzce Kanyonu içerisinde Kirpe Deresi akmaktadır. Bu dere güneyde Kaya Deresi’ne (yani Eflani Deresi’ne) katılarak Araç Çayı ile birleşmektedir. 

Tokatlı Kanyonu ve Aşağı Danaköy Kayalıkları

Aşağı Dana Köyü’nün güneyinde İncekaya (Gayza) Köyü’nden başlayan kanyon, Tokatlı Köyü’nden geçerek Eski Çarşı’ya kadar uzanmaktadır. III. Zaman Eosen Dönemi’ne ait kireçtaşlarından oluşan tabakaların Hızar Çayı tarafından aşındırılması sonucunda oluşan kanyon, 550 metre rakıma, 50-100 metre arasında yüksekliğe ve 100-180 metre arasında genişliğe sahiptir. Kanyonun uzunluğu yan kolları ile birlikte 4500 metreyi bulmaktadır. Jeolojik ve jeomorfolojik açıdan önem taşıyan Tokatlı Kanyonu, pek çok bitki ve hayvan türüne de ev sahipliği yapmaktadır. Bu özellikleri ile kanyon biyolojik çeşitlilik açısından da zengindir. Kültürel açıdan ele alındığında kanyon içerisinde 1798 yılında inşa edilen İncekaya Sukemeri yer almaktadır. Söz konusu su kemeri Sadrazam İzzet Mehmet Paşa tarafından ‘Paşasuyu’ adı verilen su kaynağının şehre taşınması amacı ile yapılmıştır. Gerek estetik gerekse de mimari ve tarihi açıdan önem taşıyan bu altı kemerli yapının uzunluğu yaklaşık 120 metre, genişliği 1-2 metre arasında değişmekte ve yüksekliği 30 metredir. Aşağı Danaköy Kayalıkları; Safranbolu ilçe merkezinden ortalama 5-6 km uzaklıkta olan kayalık saha, III. Zaman (Senozoik) Tersiyer devri Eosen Dönemi’ne ait kireç taşlarından meydana gelmektedir. Bölgede değişik zamanlarda meydana gelen orojenik hareketler, kaya formlarında kırılmalara neden olmuştur. 

Devam edecek…