950 yıl önce yazılmış bir eser, mutluluğun gerçek bilgisini, günümüz devlet yöneticilerine, siyasetçilerine ve mutluluğu özleyen insanlarına taşıyor. Bunun içindir ki UNESCO’nun aldığı kararla 2019 yılı, Kutadgu Bilig’in, Yusuf Has Hacip tarafından yazılışının 950.yıl dönümü olarak kutlanıyor.

Zaman, mekân ve araçlar değişse de insan yaşamı aynı ilişki düzleminde seyrediyor. Temel insani ihtiyaçlar, aile ilişkileri, toplumsal yaşamın gerektirdiği kurallar, adalet, siyaset, araştırma, öğrenme ve eğitim ihtiyacı, mutlu olma isteği, inanma ihtiyacı ve nihayet ölüm gerçeği, tarihin her döneminde başlıca uğraşı konularımız olmuştur.

Bir gerçek var ki Yaratıcıyı merkeze alan geleneksel yaşam biçimini terk ederek aklı ve bireyselliği merkeze koyan modern hayatın peşinde koşan günümüz insanı, yitirdiği insani değerler bakımından hiçbir dönemde bu kadar zorlanmamış, bu kadar mutsuz olmamıştı. Dolayısıyla bugünü daha iyi anlamamız için 950 yıl öncesinden gelen ve insanın doğasına ışık tutan bir şaheseri yeniden okumamız doğru olacaktır.

Yusuf Has Hacip

Balasagunlu Yusuf Has Hacip’in 1069’da yazdığı ve 6645 beyitten oluşan Kutadgu Bilig; İslam dönemi Türk edebiyatının ilk örneği olup Hakaniye lehçesiyle nazım - mesnevi türünde yazılmış, didaktik bir eserdir. Kutadgu Bilig yani mutluluk veren bilgide, iyi bir birey olarak olgunlaşmak isteyen insanda bulunması gereken temel özellikler ve erdemler ele alınmıştır.

Nasihatname ve siyasetname özelliği olan eserde Yusuf Has Hacip, dört temel karakterin ilişkileri ve konuşmaları üzerinden kâmil bir insanın ve sağlıklı bir devlet ve toplum düzeninin temel özelliklerini aktarmaktadır.

Bu karakterler; adaletli hükümdarı temsil eden Kün Togdı (Gündoğdu), mutlu eden (Kut) devleti temsil eden Ay Toldı (Dolunay), akıllı veziri temsil eden Oğdülmüş (Övülmüş) ve inanç ile ölümü temsil eden Odgürmüş (Uyanmıştır)’tür.

Bugün insanlığın kaybettiği temel erdemler ve bu erdemlerin kaynağı bellidir. Temel insani erdemleri yeniden davranışlarımızın ayrılmaz bir düsturu haline getirmek zorundayız. Yusuf Has Hacip’in reçetesi açıktır. Hangi konumda olursa olsun liderlerin, her gün yeniden doğan güneş misali adalete sahip olmaları, devletin, dolunay misali insanları ve toplumu mutlu etmeye odaklanması, yöneticilerin akla ve bilimsel bakışa sahip olmaları ve insanların ölüm gerçeğini her an göz önünde bulunduracak şekilde uyanık ve inanç değerlerine sahip olmaları gerekir.

Adalet, Mutluluk, Akıl, Ölüm

Günümüz insanı ve toplumları için en büyük tehlike, iyi ve mutlu bir insan profilinden giderek uzaklaşmamız olduğuna göre çözüme kendi eksiklerimizden başlamamız doğru olacaktır. Bedene indirgediğimiz ve hazlarımıza hapsettiğimiz mutluluğun, akıl ve özellikle ruh değerlerinde aranması elzemdir. Zira insana yaşama sevinci sağlayan gerçek mutluluk, ahlak ve iyiliğin yan yana olmasıyla gerçekleşebilir. Gerçek mutluluk; adaletten şaşmamayı, aklı, düşünmeyi ve öğrenmeyi sürekli hale getirmeyi ve ölüm gerçeği ile iç içe yaşamayı gerektirir. 

Kutadgu Bilig’in yüz yıllarca önce dile getirdiği gibi mademki aileden devlete kadar bütün sosyal sistemlerin temel hedefi insanları mutlu etmektir o halde gerçek mutluluğun bilgisi ile yeniden dolmamız ve böylece ‘ol’mamız gerekiyor. Bir hastalık misali tüm hücrelerimizi kaplayan bilgisizlikle savaşmak, gündemimizi işgal eden geçici hevesleri bir kenara bırakarak kendi hakikatimize yol almak durumundayız.

Bunun için devletten aileye kadar toplumsal işleyişi sağlayan, yazılı olan ya da olamayan tüm yasalarda, bu yasaları uygulayan tüm liderlik süreçlerinde, ahlakın, adaletin, aklın, iyiliğin, gelenek ve törenin merkez alınması elzemdir.

(Not: İstanbul Edebiyat Derneği’nin, -İSEDER- Kutadgu Bilig’in yazılışının 950.yılı nedeniyle hazırlığına başladığı, bizim de yazar kadrosunda yer aldığımız prestij kitap, konuyu her yönüyle ele alan ve günümüze ışık tutan bir eser olacaktır.)