Uzunca zamandan beri ekonomideki değişimler, hiç de iyi gitmediğiyle ilgili söylemler giderek “Şehir Efsanesi”nin olabildiğince önüne geçti ve iyice takip edilemez şekilde hızlı bir etkileşim gösteriyor. Enflasyon mu, yoksa iyice kontrolden çıkan, genelde söylentilerin daha da önünde gitmeye başlayan, kontrol edilemeyen fiyat artışları mı, yoksa serbest piyasa diye diye iyice kontrolden çıkan, “aklına esenin kafasına göre fiyat ayarlaması” yaptığı bir ortamda mıyız? Pek akıl erdiremiyoruz ama, artık çarşı-pazar fiyatlarının iyice kontrolden çıktığını herkes yüksek sesle dile getiryor. Hiç kimse de bunun tam olarak nedeninin ne olduğu konusunda hiç inandırıcı ve tatmin edici açıklamalar yapamıyor. Çarşı pazarda birçok ürün fiyatlarını takip edebilmek hiç mümkün değil. Çarşı-pazar alev-alev, tam yangın yeri.

 Bu yılın seçim yılı olmasıyla da işler iyice rayından çıktı dersek abartmamış oluruz.

Dar gelirlinin, satıcıların bazı temel tüketim maddeleriyle ilgili kabus haline dönüşen dayatma fiyat ayarlamalarına yönelik zamları iyice korku salmaya başladı derken, 2023’ün sürpriz olarak yaşamımıza yerleşen aşırı fiyat artışlarının oluşturduğu sürpriz zamları, artık yaşamı dayanılamaz hale getirmiş durumda .Çarşı pazar tam alev alev. Dar gelirli evde tencere kaynatamamaktan şikayetçi. Kırmızı etin yanı sıra, beyaz et ve balıkta da fiyatlar iyice almış başını gidiyor. Toplumdan ekranlara ve yazılı basna yansıyan şikayetlerden et almanın artık hayal ötesi bir yerlere doğru koşar adım gittiğini anlatan dramatik öykülere konu oldu.

Temel tüketim maddelerinden evde tencere kaynaması için gerekli olan sebze, kuru baklagil  gıda, kahvaltılıklar ve özellikle de, eskiden “karın doyurmak” için fakir yiyeceği olarak tanımlanan zeytin-peynir- ekmek gibi ayakta atıştırmalıkları, bir halk öyküsünün fiyakalı, ulaşılamaz ürünleri oldular. Önemli beslenme ürünlerinden olan süt ve süt ürünleri konusu ise artık tam bir efsaneye dönüştü. Çocukların ve gençlerin en önemli beslenme tüketim aracı olan süt ve süt ürünlerinin fiyatları ise bir başka hasrete dönüştü. Litrelik paket sütün en az yirmi beş liralar civarlarında olduğu. Marketlerden alınan birbuçuk kiloluk tava-kova yoğurtların 30-40, iki kiloluk yoğurtların ise 50-70 liralardan satıldığı marketlerde, süt ürünlerinden beyaz peynir ve kaşar peynirlerinin fiyatlarında bir ortalamadan söz edebilmek hiç mümkün değil. Bir fiyat vermek mümkün olabilirse; beyaz peynirler kalitelerine göre 120-170 liralar civarında, kaşar peynitlerinde ise bu fiyatları; 150-250 etiket fiyatlarıyla oldukça el yakıyor. Bir zamanlar ucuz karın doyurmak için ayakta atıştırmalıklarından olan zeytin fiyatlarının en ucuzu yüz lira sınırını çoktan aşmış durumda.

Son zamanların bir başka fiyakalısı ise; mutfakta tencere kaynamasının en önemli malzemelerinden olan, efsaneleşen soğan ve patatesten söz etmemek olmaz. Hele hele bir, fakır karın doyurma gida malzemelerinden zeytin ekmek ve yanında gernitür olarak asla eksik edilmeyen kuru soğanın market, manav tezgahlarında ürküten etiketinde 30 liralık fiyatının fiyakasından geçilmiyor. Bir zamanlar fakiri-fukaranın soğan ekmeğin yanında birkaç zeytin ve azıcık beyaz peynirle karnını doyurabilmesi artık bir efsane oldu. Bu mütevazı dar gelirli yer sofrasını kurabilmek artık hiç mümkün değil.

Ev kadınlarımızın mutfakta tencere kaynatabilmek için olması gereken sebzelerden; palıcan, domalık biber, kapya biber ve benzeri birçok sebze 30 liralık kilo fiyatlarıyla, ıspanak, pazı, kereviz ve pırasa hatırı sayılır fiyatları ile saray sofraları için hazırlanacak bir öğün yemek olarak bütçeye neler yüklediğini varın siz hesaplayın.

Bazen semt pazarlarında ve marketlerde sebze, meyve satın alanarın birçoğunda artık adet olarak satın almayı tercih etiklerini ve fiyatlardan şikayetçi oldukların duyabiliyor, görebiliyorum. Salata malzemesi; salatalık/hıyar ve domatesin artık tane ile alındığına sıkça rastlıyorum. Yemek masalarının çeşnisi ve vazgeçilmezlerinden olan yeşil mevsimlik salata da lüks oldu.

Ve tabii ki günlük beslenme için tencerenin kaynayabilmesinde gerekli olan sıvı yağ, sirke ve kullanılacak baharatları da asla unutmayalım.

Bu günlük bunları yazmakla yetinelim. Bu analizlere devam edeceğiz. Zaman zaman pazar ve markete gidip bu ihtiyaçları satın alan olduğum için çarşı, pazarda neler yaşanıyor görüyorum.

Enflasyon mu, kontrol edileyemeyen, iyice göz ardı edilen fiyat artışları mı? Çarşı pazarda yaşananları ve yansıyan fiyat etiketleri şovunu anlatmaya gelecek yazılarımızda da devam edeceğim.