Ekonomi 19.08.2022 07:00

Türkiye, 257 kamu-özel iş birliği projesi gerçekleştirdi: 165 MİLYAR DOLARLIK EKONOMİK BÜYÜKLÜK

Türkiye, 257 kamu-özel iş birliği projesi gerçekleştirdi: 165 MİLYAR DOLARLIK EKONOMİK BÜYÜKLÜK

İstanbul Kamu Özel Sektör İş Birliği Mükemmellik Merkezi Başkanı Aydın, Türkiye'de kamu-özel sektör iş birliği projelerinin başarılı şekilde uygulandığını belirterek "Bugüne kadar 257 proje gerçekleştirildi ve 84 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Ancak buna havalimanı gibi imtiyazlar da eklenince 165 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklükten söz edebiliyoruz." dedi

Gülay YÜCEL

Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) kamu özel işbirliği (KÖİ-PPP) projelerini irdeleyen bir seminer düzenledi. Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Projeleri Araştırma Merkezi'nin ev sahipliğinde yapılan seminerde EGD üyelerine yönelik yapılan özel sunumun ardından akıllardaki sorulara yanıt arandı.

Seminerde KÖİ projelerinin tarihi ve günümüzdeki uygulamalarına ilişkin bir sunum yapan Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Projeleri Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, iki saati aşkın süre boyunca soruları yanıtladı. KÖİ projelerinin süreçleri, aksayan yönleri, alınması gereken tedbirler, başarılı KÖİ projelerinin hayata geçirilmesi için atılması gereken adımlar, ülke olarak sağlanan kazanımların bir ihraç ürünü olarak değerlendirilmesi gibi konuların işlendiği seminerde KÖİ model, "KÖİ projelerinin tarihi ve neden ihtiyaç duyulduğu, dünyadaki ve Türkiye'deki uygulamaları, doğru bilinen yanlışlar" gibi başlıklarda ele alındı.

SÜRE VE MALİYET AŞIMLARI TERCİH NEDENİ

Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Görevlisi, İstanbul PPPCoE Başkanı ve DEİK PPP Komite Başkanı gibi görevleri de yürüten Dr. Aydın'ın verdiği bilgilere göre KÖİ modelinin dünyada tercih edilmesinin temel iki nedeni var; süre aşımı ve maliyet aşımı. Birleşik Krallık'taki 39 büyük altyapı projesi incelendiğinde geleneksel modelde yüzde 17 süre artışı, yüzde 47 de maliyet artışı tespit edildi. KÖİ modeli ile bu projeler hayata geçirildiğinde ise yüzde 4 süre artışı ve yüzde 22-24 maliyet artışı oluyor. Yine Birleşik Krallık Ulusal Denetim Ofisi 2003-2005 proje incelemesine göre geleneksel modelde projelerin yüzde yüzde 30'u zamanında tamamlanırken bu oran KÖİ modelinde yüzde 76'ya çıkıyor. Avrupa Yatırım Bankası 2000-2008 projeleri incelemesinde de KÖİ modeli ile yapılan 200 projenin yüzde 85’i zamanında faaliyete geçti. Maliyet anlamında bakıldığında da Birleşik Krallık Ulusal Denetim Ofisi 2003-2005 proje incelemesine göre geleneksel modelde projelerin yüzde 27'si bütçe dahilinde olurken, KÖİ'de bu oran yüzde 78'e çıkıyor. Yani bütçe aşımı çok daha az. Avrupa Yatırım Bankası 2000-2008 projeleri incelemesine göre de KÖİ modeli ile yapılan 200 projenin yüzde 80’i bütçe dahilinde faaliyete geçti.

ÇİN VE HİNDİSTAN ÖN PLANDA

Dünya Bankası 2021 KÖİ raporuna göre, 2021 yılı boyunca dünya genelinde gerçekleşen KÖİ proje (240 proje) yatırımları 2020 yılına oranla yüzde 49 artarak 76.3 milyar ABD doları seviyesine ulaştı. Çin 2013-2020 boyunca 1934 KÖİ projesini hayata geçirdi. Hindistan da 2004-2020 boyunca 1128 KÖİ projesini devreye aldı.

Peki Türkiye'deki durum nedir? Dr. Eyüp Vural Aydın'ın EGD'ye yaptığı sunumda yer alan bilgilere göre; “Otoyol Projeleri: sözleşmesi tamamlanan toplam 9 tünel/otoyol projesinin yatırım tutarı 22.8 milyar dolar. Hastane Projeleri: Toplam 30 bin 607 yataklı, 5 bin 189 yoğun bakım ünitesine, bin 85 ameliyathaneye sahip 12 entegre sağlık kampüsü.

Havaalanı Projeleri: Toplam yatırım tutarı 19 milyar dolar olan 12 havaalanı” yapıldı.

1984-2022 arasında: KÖİ ve Yap-İşlet Devret olmak üzere toplamda 257 projeye hayata geçti. Bunların toplam büyüklüğü 84 milyar dolar. Ancak buna havalimanı gibi imtiyazlar da eklenince 165 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklükten söz edebiliyoruz.

"PORTEKİZ ÖRNEĞİ DEZENFORMASYON"

Aydın, son zamanlarda KÖİ projelerine ilişkin "yeniden müzakere" konusunun gündeme geldiğine de değinerek, şu açıklamalarda bulundu:

"Yine maalesef bu konudaki tartışmalar da yanlış bilgiler üzerinden yürütülmektedir. Bu projelerin uluslararası sözleşmelerinin çok kati, kesin kuralları vardır. Çünkü siz özel sektörle beraber tabiri caizse bir evlilik yaparsınız ve bu evlilikte birtakım kurallar koyarsınız. Bu sözleşmelerin hukuksal tarafları tüm dünyada nettir. Ülkeler istikrarlı yaklaşımları ve sözleşmelerdeki devamlılık prensibine bağlılıkları ile yabancı yatırımcılara yatırım ortamı yaratır, güven verir, uygun imkanlar tanır. Fakat son dönemde gündemde, bir Portekiz yeniden müzakere örneği konuşuluyor. Bu konuda maalesef, yanlış bilgiler ve konunun özünü kavramayan ciddi bir dezenformasyon var. Çünkü Portekiz örneğinde yeniden müzakereyle bu projelerin kamunun kendi iradesiyle, keyfi olarak yeniden müzakere etme isteği olduğu anlatılıyor. Oysa, Portekiz'deki yeniden müzakere, neredeyse finansal alanda dibe çökmüş bir ülkenin, yani 2008'deki uluslararası krizde borca batmış bir ülkenin, AB, Avrupa Merkez Bankası ve IMF'den talep ettiği 78 milyar avroluk kurtarma paketinin karşılığında, Portekiz hükümetinden talep edilen zorunluluktan kaynaklanmıştır."

Aydın, Portekiz hükümetinin bu projelerin tamamında hizmet kapsamlarını daralttığını, hizmetlerde kısıtlamaya gittiğini ifade ederek, böylece tasarruf edildiğini, hizmet kalitesinden ödün verildiğini anlattı.

'2040'A KADAR HEPSİNİN KAMUYA GEÇECEK'

Eyüp Vural Aydın, şu andaki projelerin 2040'a kadar hepsinin kamuya geçeceğini belirterek, "Belki 2040'a kadar 2030'dan sonra buradan elde edeceğimiz bütçelerle yeni yatırımlara gireceğiz. Türkiye üzerinde son 10 yılda çok ciddi altyapı yatırımları yaptık. Yatırımlarımız Avrupa gibi eski değil, yeni yatırımlara sahibiz. Yani önümüzdeki 30-40 yıldaki değişimlere hazırız." açıklamasında bulundu.

Altyapı yatırımlarının geleceğe umutla bakmayı sağladığını aktaran Aydın, salgın sürecinde birçok ülkede problem yaşanmasına karşın Türkiye'deki tedarik zincirinin kırılmadığını bildirdi.

Aydın, Türkiye'nin ihracatta rekorlar kırmasına KÖİ projelerinin önemli katkısının olduğunu kaydederek, "Siz üretebilirsiniz ama ürettiğinizi taşıyamazsanız, ihracat yapamazsınız. Yani dünyanın her yerinde yollara, altyapılara, taşımaya, lojistiğe ihtiyaç vardır. Yani sizin ürettiğinizi en optimum, en hızlı, en ucuz süre içerisinde ulaştırmanız lazım." diye konuştu.

Projelerin garantileri doldukça bir zaman sonra yergilerin övgüye döneceğini düşündüğünü aktaran Aydın, şu andaki fiyat eleştirilerinin yüksek kurdan kaynakladığını söyledi.